Ο μετασχηματισμός των δεξιοτήτων στις μεταβαλλόμενες αγορές εργασίας του 21ου αιώνα: έρευνα πεδίου για τη χαρτογράφηση προτεινόμενου μοντέλου προσαρμογής δεξιοτήτων σε σχέση με τις σύγχρονες τεχνολογίες

Abstract

Σκοπός της παρούσας διδακτορικής διατριβής είναι να αποδώσει συγκεντρωτικά το μίγμα δεξιοτήτων του ανθρώπινου δυναμικού (ΑΔ) και ειδικά των απαιτούμενων οριζόντιων δεξιοτήτων, στην προσφορά και ζήτηση εργασίας και σε συμβατότητα με τις τρέχουσες ανάγκες και ιδιαιτερότητες της ελληνικής αγοράς εργασίας. Απώτερος στόχος της είναι η χαρτογράφηση προτεινόμενου μοντέλου εντοπισμού, ποσοτικοποίησης, ανάπτυξης και αξιολόγησης των απαιτούμενων δεξιοτήτων και ειδικά των οριζόντιων δεξιοτήτων, με δυνατότητα ευρύτερης εφαρμογής ανά ειδικότητα στον τομέα της Επαγγελματικής Εκπαίδευσης και Κατάρτισης καθώς και στον τομέα της Διοίκησης Ανθρώπινου Δυναμικού. Κατά την βιβλιογραφική ανασκόπηση, αναδεικνύονται τα χαρακτηριστικά των σύγχρονων αγορών εργασίας, καθώς και οι προκλήσεις που τις διέπουν σε εθνικό και διεθνές επίπεδο, υπό το πρίσμα της εξέλιξης των νέων τεχνολογιών και των μετασχηματισμών που αυτές επιφέρουν στην οργάνωση και παραγωγή της εργασίας. Ακολούθως, γίνεται αναφορά στο τρίπτυχο της νόησης-μάθησης-εκπαίδευσης, λόγω της άμεσης συσχέτισης με τις διαδικασίες ανανέωσης και αναθεώρησης δεξιοτήτων (upskilling, reskilling) στο ΑΔ. Κατόπιν, αναλύεται η έννοια της δεξιότητας, οι κατηγορίες και οι ταξινομίες των δεξιοτήτων, οι λίστες των απαιτούμενων οριζόντιων δεξιοτήτων, η σχέση των δεξιοτήτων με τις νέες τεχνολογίες, οι δράσεις ανάπτυξης δεξιοτήτων, καθώς και οι τρόποι καλλιέργειας και αξιολόγησης αυτών, στο πλαίσιο των μετασχηματισμών των ιδιοτήτων του ΑΔ σε σχέση με τις μεταβαλλόμενες παραγωγικές διαδικασίες. Τέλος, παρουσιάζονται τα προγράμματα O*NET, ESCO καθώς παρέχουν σημαντικές πληροφορίες σε θέματα διασύνδεσης ικανοτήτων και δεξιοτήτων με τα επαγγελματικά περιγράμματα. Για την επίτευξη του σκοπού της διατριβής και βάση της βιβλιογραφικής ανασκόπησης, οι στόχοι της έρευνας, εστιάζουν στην αποτύπωση του κατάλληλου μίγματος δεξιοτήτων του ΑΔ σε σχέση με τις σύγχρονες ανάγκες της αγοράς εργασίας καθώς και επιμέρους συναφών παραμέτρων, υπό το πρίσμα των εμπειριών και αντιλήψεων (α) στελεχών εταιρειών παροχής υπηρεσιών ΑΔ και διευθύνσεων ΑΔ, (β) διευθυντικών στελεχών (CEOs) καινοτόμων επιχειρήσεων μεγάλης εμβέλειας και (γ) εργαζόμενων, νεοεισερχομένων και υποψήφιων εργαζόμενων. O τριπλός χαρακτήρας της έρευνας, αναδύει τα χαρακτηριστικά και τις προκλήσεις στο ζήτημα της διασύνδεσης των δεξιοτήτων με τις σύγχρονες απαιτήσεις της ελληνικής αγοράς εργασίας, κατά την τρέχουσα χρονική συγκυρία, σε συνδυασμό με παραμέτρους όπως τρόποι κατάρτισης σε δεξιότητες, τρόποι αξιολόγησης δεξιοτήτων, προσφορά και ζήτηση δεξιοτήτων ανά οικονομικό τομέα δραστηριότητας, χάσματα και ελλείμματα δεξιοτήτων, βαθμός χρήσης τεχνολογιών ΤΝ στις ελληνικές επιχειρήσεις, κ.λπ. Η έρευνα υλοποιήθηκε βάση της μικτής μεθόδου, καθώς συλλέχθηκαν ποσοτικά και ποιοτικά δεδομένα. To ποιοτικό μέρος προσεγγίστηκε με τις μεθόδους της Θεμελιωμένης Θεωρίας (Grounded Theory). Tα ευρήματα περιλαμβάνουν την αποτύπωση του μίγματος δεξιοτήτων σε ζήτηση και προσφορά εργασίας, την καταγραφή των οριζόντιων και ψηφιακών δεξιοτήτων στη διαδικασία σύζευξης ζήτησης και προσφοράς και ταυτόχρονα αποδίδουν εκτενές εύρος πληροφοριών στα θέματα της διασύνδεσης των δεξιοτήτων με τις ανάγκες της ελληνικής αγοράς εργασίας. Tέλος, ακολουθεί η χαρτογράφηση πλαισίου για το προτεινόμενο μοντέλο ανάπτυξης και αξιολόγησης δεξιοτήτων (μοντέλο REVa), το οποίο έχει διττή υπόσταση. Αφενός, σε πρώτη φάση, εντοπίζει και αξιολογεί το μίγμα δεξιοτήτων και αφετέρου, σε δεύτερη φάση, δίνει έμφαση στην ανάπτυξη και καλλιέργεια των οριζόντιων δεξιοτήτων για ανταπόκριση στις απαιτήσεις των διαφόρων ειδικοτήτων, ενώ ταυτόχρονα η χρήση του μπορεί να διασυνθεθεί με τις βάσεις δεδομένων των O*NET και ESCO. Το μοντέλο REVa, για την αξιολόγηση και καλλιέργεια ειδικά των οριζόντιων δεξιοτήτων, προτείνει και αιτιολογεί τη δημιουργία λειτουργικών ορισμών για την κάθε οριζόντια δεξιότητα και την κατάτμηση αυτών σε επιμέρους μετρήσιμες συνιστώσες, οι οποίες συνολικά αποδίδουν την αξιόπιστη αξιολόγηση της κάθε οριζόντιας δεξιότητας ή ομάδων αυτών. Για την οριστικοποίηση και πρακτική εφαρμογή του απαιτείται πρόδρομη συλλογική εργασία. Σε πρακτικό επίπεδο, το μοντέλο μπορεί να λειτουργήσει με φυσική παρουσία και διαδικτυακά, ενώ ταυτόχρονα παρέχει τη δυνατότητα ευρύτερης εφαρμογής στον τομέα της Επαγγελματικής Εκπαίδευσης και Κατάρτισης καθώς και τον τομέα της Διοίκησης Ανθρώπινου Δυναμικού στην κατεύθυνση αναζήτησης και διαμόρφωσης του κατάλληλου ανθρώπινου δυναμικού για τις επιχειρήσεις.

The purpose of the present doctoral dissertation is to provide a comprehensive assessment of the skillset of human resources (HR), especially soft skills, in supply, demand and compatibility with the current needs and peculiarities of the Greek labor market. The ultimate goal is the mapping a proposed model for identifying, quantifying, developing and evaluating the required skills and soft skills, with applications in various sectors such as in the field of professional Education and Training as well as in the field of Human Resources Management. During the literature review, the characteristics of the modern labor markets are highlighted, together with the challenges that govern them, both nationally and internationally, based on the evolution of new technologies and the changes they bring to the organization and production of work. In addition, analytical reference is made to the concept of learning and its changes during the 21st-century, due to its direct correlation with the processes of upskilling and reskilling. Moreover, the concept of skill, the categories and the classifications of skills, the lists of soft skills in demand, the relationship of skills with new technologies, the changes in the skillset in demand, as well as the ways of their development, cultivation, and evaluation are thoroughly analyzed, in the context of the transformations of the qualities of human resources in relation to the changing production processes. Meanwhile O*NET and ESCO are presented, as they provide useful information on the interconnection of skills and competencies with the current professional outlines. To achieve the goal of the thesis, the prementioned literature review is accompanied by mixed method research at three distinct but related levels: a) at the level of Human Resources Management, b) at the level of Greek innovative enterprises’ CEOs, and c) at the level of employees, students, and prospective employees. The objectives of the research focus on capturing the skillset of human resources in relation to the greek labor market. The triple character of the research, emerges the characteristics and challenges on the issue of the interconnection of human skills with the peculiarities of the greek labor market, at the current time, in combination with various parameters such as skills training, evaluation methods, skills supply and demand per economic sector of activity, skill gaps and skills shortages, level of artificial intelligence used in greek enterprises, etc. The research was based on the mixed methods desing, as qualitative and quantitative data were collected. The analysis of the qualitative data followed the methods of the Grounded Theory. The findings include the capture of the skillset in demand and supply, as well as soft and digital skills in demand and supply, together with a wide range of useful information on issues of skills in terms of the greek labor market’s needs. Finally, the mapping of the proposed skills assessment model REVa follows, which has a dual nature. On one hand, it identifies and evaluates the skillset (hard, digital, soft) and on the other hand, it focuses on the ways of developing soft skills, while at the same time it can be combined with the O*NET and ESCO datebases. The REVa model, for the evaluation and development of soft skills, in particular, proposes and justifies the establishment of operational definitions for each soft skill and the division of these into individual measurable components, which in total yield the reliable assessment of each soft skill. On a practical level, the model is able to function both physically and online, while at the same time it provides the possibility of a wider range of applications in the field of professional Education and Training and the field of Human Resource Management.