Πολιτισμική ετερότητα και μουσική: βασικές αρχές της διαπολιτισμικής εκπαίδευσης και της κοινοτικής μουσικής με πρόσφυγες και μετανάστες

Abstract

Τις τελευταίες δεκαετίες το θέμα της διαπολιτισμικής μουσικής εκπαίδευσης και της κοινοτικής μουσικής έχει απασχολήσει και έχει μελετηθεί από ερευνητές και επιστήμονες, κυρίως σε χώρες του εξωτερικού (Η.Π.Α, Καναδάς, Αυστραλία, Αγγλία), χώρες που χαρακτηρίζονται από έντονη πολιτισμική ετερότητα. Ωστόσο, τα τελευταία χρόνια και η Ελλάδα έχει δεχτεί – και εξακολουθεί να δέχεται – ένα τεράστιο κύμα προσφύγων αλλά και μεταναστών. Παρ’ όλα αυτά λιγοστή είναι η έρευνα σχετικά με το θέμα της διαπολιτισμικής μουσικής εκπαίδευσης και των κοινοτικών μουσικών προγραμμάτων στον ελλαδικό χώρο, με έμφαση σε μετανάστες και πρόσφυγες. Σκοπός της παρούσας εργασίας είναι να προσφέρει στον αναγνώστη μια αποσαφήνιση όρων και παραμέτρων που σχετίζονται με τα παραπάνω και να παρέχει πληροφορίες σχετικά με τις βασικές τους αρχές καθώς και πρακτικά παραδείγματα εφαρμογών διαπολιτισμικών και κοινοτικών μουσικών προγραμμάτων από την Ελλάδα και το εξωτερικό. Στο πρώτο κεφάλαιο αποσαφηνίζονται βασικές έννοιες και όροι όπως «πολιτισμός», «ταυτότητα», «ετερότητα», «μουσικός πολιτισμός» και «μουσική ταυτότητα», που σχετίζονται με το θέμα που πραγματεύεται η εργασία. Το δεύτερο κεφάλαιο εξετάσει το φαινόμενο της μετανάστευσης και προσφυγιάς, τόσο στο εξωτερικό όσο και στον ελλαδικό χώρο. Ορίζονται βασικές έννοιες του φαινομένου, γίνεται ιστορική ανασκόπηση, αναφέρονται τα δικαιώματα των μεταναστών και προσφύγων και παρουσιάζεται ο ρόλος των Μ.Κ.Ο.. Επιπλέον, παρουσιάζονται οι πολιτικές και πρακτικές της πολιτισμικής διαχείρισης της ετερότητας, τόσο από την κοινωνία όσο και από την εκπαίδευση. Στο τρίτο κεφάλαιο, περιγράφονται τρόποι μέσα από τους οποίους η εκπαίδευση και η κοινωνία προσπαθεί να συμβάλει στην ενσωμάτωση προσφύγων και μεταναστών. Γίνεται αναφορά στις αρχές, τα χαρακτηριστικά και στους στόχους της διαπολιτισμικής μουσικής εκπαίδευσης και της κοινοτικής μουσικής, αλλά και στο προφίλ του μουσικοπαιδαγωγού – εμψυχωτή που εργάζεται με αυτούς τους πληθυσμούς. Παρουσιάζονται εφαρμογές διαπολιτισμικών μουσικών προγραμμάτων και κοινοτικής μουσικής εκπαίδευσης, κυρίως σε προσφυγικούς καταυλισμούς, και τέλος, γίνεται αναφορά στη σημασία και το ρόλο που έχει η μουσική στη ζωή των μεταναστών και προσφύγων.