Χρήση δεικτών λόγου στην κατανόηση επιχειρηματολογικών κειμένων από μαθητές γυμνασίου με ειδικές μαθησιακές δυσκολίες και η συσχέτισή της με την αυτοαξιολόγηση εφαρμογής στρατηγικών κατανόησης

Abstract

Σκοπός της παρούσας εργασίας υπήρξε η διερεύνηση της επίδρασης της ενισχυμένης παρουσίας επιχειρηματολογικών δεικτών λόγου στην κατανόηση επιχειρηματολογικών κειμένων από μαθητές με ειδικές μαθησιακές δυσκολίες (ΕΜΔ) και χωρίς ειδικές μαθησιακές δυσκολίες (ΧΕΜΔ). Επιπλέον, ως στόχος υιοθετήθηκε να εκτιμηθεί η ύπαρξη διαφοράς στην επίδοση κατανόησης επιχειρηματολογικών κειμένων μεταξύ μαθητών με ΕΜΔ και ΧΕΜΔ. Η εργασία αποσκοπούσε, ακόμη, στον έλεγχο της συχνότητας με την οποία εφαρμόζονται στρατηγικές αναγνωστικής κατανόησης από μαθητές με και χωρίς ΕΜΔ, αλλά και της αλληλεπίδρασής της με το επίπεδο κατανόησης επιχειρηματολογικών κειμένων. Η επίδοση κατανόησης επιχειρηματολογικών κειμένων 68 μαθητών Β΄ και Γ΄ γυμνασίου (37 με ΕΜΔ και 31 ΧΕΜΔ) εκτιμήθηκε μέσω κατασκευής αυτοσχέδιου εργαλείου το οποίο περιελάμβανε έξι κείμενα συνοδευόμενα από ερωτήσεις πολλαπλής επιλογής. Τα τρία κείμενα είχαν ενισχυθεί με την παρουσία δεικτών λόγου (γιατί, επειδή, παρ’ όλα αυτά, αφού, πραγματικά, ωστόσο, επομένως, διότι και εφόσον) του τριγωνικού μοντέλου των Mitchell και Riddle (2004) καθένας από τους οποίους σηματοδοτούσε συγκεκριμένο δομικό στοιχείο της επιχειρηματολογικής υπερδομής (ισχυρισμός, τεκμήρια, αντίθετη θέση και δικαιολόγηση αυτής, ανασκευή και αιτίες). Από τα υπόλοιπα κείμενα απουσίαζαν οι στρατηγικά τοποθετημένοι δείκτες. Η συχνότητα εφαρμογής στρατηγικών αναγνωστικής κατανόησης αποτιμήθηκε από τους ίδιους τους μαθητές με το Ερωτηματολόγιο Μεταγνωστικής Επίγνωσης Αναγνωστικών Στρατηγικών (MARSI) (Mokhtari & Reichard, 2002). Τα αποτελέσματα κατέδειξαν πως η ενισχυμένη παρουσία επιχειρηματολογικών δεικτών δεν επηρέασε την επίδοση μαθητών με ΕΜΔ και ΧΕΜΔ στην κατανόηση κειμένων επιχειρηματολογίας, εύρημα που συνιστά ένδειξη αδυναμιών των μαθητών ως προς την αξιοποίηση των δεδομένων στοιχείων συνεκτικότητας για την εξαγωγή νοήματος από συναφή κείμενα. Παρ’ όλα αυτά, οι μαθητές με ΕΜΔ σημείωσαν στατιστικά χαμηλότερη επίδοση συγκριτικά με τους μαθητές ΧΕΜΔ στον εντοπισμό οργανωτικών συστατικών επιχειρήματος στα κείμενα χωρίς ενισχυμένη παρουσία δεικτών, αποτέλεσμα που σηματοδοτεί πως η χρήση δεικτών και η διδασκαλία των λειτουργιών τους είναι δυνατό να ευνοήσει την ενσωμάτωση επιχειρηματολογικού σχήματος από παιδιά με ΕΜΔ. Επίσης, αν και οι μαθητές με ΕΜΔ σημείωσαν χαμηλότερη επίδοση, οι μαθητές και των δύο ομάδων αντιμετωπίζουν δυσκολίες στην αναγνωστική κατανόηση επιχειρηματολογικών κειμένων. Όπως φάνηκε από τις απαντήσεις των συμμετεχόντων οι δυσχέρειες θα μπορούσαν να συνδέονται με συναγωγή ατελών συμπερασμών, με επικέντρωση της προσοχής σε επουσιώδεις πληροφορίες και με εξάρτηση από προϋπάρχουσες γνώσεις. Η χαμηλή επίδοση μαθητών ΧΕΜΔ υποδηλώνει πιθανές ελλείψεις σε ό,τι αφορά στη συστηματική διδασκαλία της επιχειρηματολογικής οργάνωσης στο ελληνικό Γυμνάσιο. Οι μαθητές των δύο ομάδων εφαρμόζουν με μέτρια συχνότητα στρατηγικές αναγνωστικής κατανόησης συνολικά, αξιοποιώντας περισσότερο στρατηγικές επίλυσης προβλήματος επιστρατευόμενες εν εξελίξει της αναγνωστικής διαδικασίας, παρά τεχνικές με τις οποίες προετοιμάζεται και καθοδηγείται η διαδικασία εξαγωγής νοήματος με σκόπιμο χαρακτήρα. Τέλος, δεν διεφάνη συσχέτιση μεταξύ συχνότητας εφαρμογής στρατηγικών αναγνωστικής κατανόησης και επίδοσης των μαθητών, πόρισμα που ίσως συνυφαίνεται με αναγκαιότητα υιοθέτησης της καλλιέργειας μεταγνωστικής επίγνωσης και συνακόλουθων στρατηγικών αναγνωστικής κατανόησης σε μαθητές Γυμνασίου με ΕΜΔ και ΧΕΜΔ ως εκπαιδευτικού στόχου.