Μοντέλα διασφάλισης ποιότητας στη διοίκηση σχολικών μονάδων της πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης. Η περίπτωση της Ελλάδας στα πλαίσια της Ευρωπαϊκής Ένωσης

Abstract

Τα τελευταία χρόνια γίνεται ολοένα και πιο επιτακτική η ανάγκη για βελτίωση της ποιότητας της παρεχόμενης εκπαίδευσης στην Ελλάδα. Οι όποιες προσπάθειες, μικρές ή μεγάλες χαρακτηρίστηκαν από αστοχίες και αναβολές, αφού ουσιαστικά δεν κατάφεραν ποτέ να αποτυπώσουν με σαφήνεια την αποτελεσματικότητα των ενεργειών τους, ώστε να προσφέρουν ένα αποθετήριο τεχνογνωσίας, το οποίο να διαχέεται διαχρονικά, κάθετα και οριζόντια σε όλες τις βαθμίδες της εκπαίδευσης. Οι πολιτικές δυνάμεις παρά την υποστήριξη που λαμβάνουν από την Ε.Ε. απέφυγαν να ακολουθήσουν με γενναιότητα μια κοινή πορεία, έναν στρατηγικό σχεδιασμό που να στοχεύει καίρια στον πυρήνα των βελτιωτικών δράσεων, με διάθεση υπευθυνότητας, αλληλεγγύης, συνεργασίας και αποφασιστικότητας. Η διαφορετική αυτή οπτική αποτυπώνεται διαχρονικά στην εκπαιδευτική διαδικασία, με τους εκπαιδευτικούς να αδυνατούν να κληροδοτήσουν με τον καλύτερο δυνατό τρόπο και τα μέσα που έχουν στη διάθεσή τους, το δικό τους μαθησιακό αποτύπωμα στους άμεσα επωφελούμενους, δηλαδή τους μαθητές και τις μαθήτριές τους. Η κουλτούρα ποιότητας μεταξύ των μελών της εκπαιδευτικής ιεραρχίας συνοδεύεται συχνά με επιφυλακτικότητα και, έτσι, σε συνδυασμό με την απουσία ουσιαστικών επιμορφωτικών δράσεων, αναστέλλονται οι προοπτικές για καινοτομία και δημιουργικότητα. Επικοινωνιακά κενά, ελλιπής σχεδιασμός εκπαιδευτικών δράσεων και αόριστα χρονοδιαγράμματα απέδειξαν ότι μπορούν να καταστούν σημαντικά εμπόδια στην υλοποίηση βελτιωτικών δράσεων για τη διοικητική, εκπαιδευτική και παιδαγωγική διαδικασία που επιτελείται μέσα σε μια σχολική μονάδα. Κλειδί για την αντιμετώπιση όλων των παραπάνω αποτελεί ο εντοπισμός του κατάλληλου μοντέλου διασφάλισης ποιότητας για την εκπαίδευση, το οποίο να βασίζεται στις αρχές της Διοίκησης Ολικής Ποιότητας, αλλά και ο ορθός τρόπος εφαρμογής του. Η παρούσα έρευνα, λοιπόν, σκοπό έχει να αναδείξει ένα συγκεκριμένο μοντέλο, το ευρωπαϊκό μοντέλο διασφάλισης ποιότητας EFQM, το οποίο έχει ήδη δοκιμαστεί στην εκπαίδευση από άλλες - κυρίως ευρωπαϊκές - χώρες, και να υποστηρίξει την αποτελεσματικότητά του στις σχολικές μονάδες της Πρωτοβάθμιας Εκπαίδευσης της Ελλάδας (Νηπιαγωγεία και Δημοτικά Σχολεία). Για τον σκοπό αυτό διεξάγεται ποσοτική έρευνα σε διευθυντές-ντριες/ προϊστάμενους-ες, αλλά και σε εκπαιδευτικούς των σχολικών μονάδων της Πρωτοβάθμιας Εκπαίδευσης στην Ελλάδα (Νηπιαγωγεία και Δημοτικά Σχολεία). Η έρευνα διεξήχθη σε πανελλαδικό επίπεδο μέσω της συγκέντρωσης ενός αντιπροσωπευτικού δείγματος 498 ερωτηματολογίων. Πιο συγκεκριμένα, συγκεντρώθηκαν 231 ερωτηματολόγια από διευθυντές-ντριες/προϊσταμένους-ες και 267 από εκπαιδευτικούς. Το ερωτηματολόγιο που τους χορηγήθηκε μέσω της ηλεκτρονικής πλατφόρμας διεξαγωγής ερευνών Question Pro ήταν το EFQM (European Foundation for Quality Management), προσαρμοσμένο στην ελληνική εκπαιδευτική πραγματικότητα. Σημαντικά ευρήματα συλλέχθηκαν, επίσης, από τη συγκριτική μελέτη των ερωτηματολογίων των διευθυντών-ντριών /προϊστάμενων με τα αντίστοιχα των εκπαιδευτικών. Ειδικότερα, η παρούσα έρευνα σκοπό έχει να παρουσιάσει και να επικυρώσει το πλαίσιο εφαρμογής του μοντέλου EFQM, αλλά και να συνδέσει τα Κριτήρια Προϋποθέσεις (Ηγεσία, Στρατηγική, Άνθρωποι, Μέσα & Πόροι και Διαδικασίες: Διοικητικές, Εκπαιδευτικές και Παιδαγωγικές) με τα Αποτελέσματα (Αποτελέσματα Γονέων & Μαθητών-τριών, Αποτελέσματα Ανθρώπων, Αποτελέσματα Κοινωνίας και Συνολικά Αποτελέσματα Σχολικής Μονάδας), αντανακλώντας την ετοιμότητα και την αποτελεσματικότητα της σχολικής μονάδας κατά τη διαδικασία της αυτοαξιολόγησης. Με βάση προηγούμενες προσεγγίσεις που χρησιμοποίησαν το μοντέλο SmartPLS στην εκπαίδευση, η έρευνα παρέχει ευρήματα για το πώς τα βασικά κριτήρια του EFQM συνδέονται μεταξύ τους, όταν εφαρμόζονται στο πλαίσιο της Πρωτοβάθμιας Εκπαίδευσης στην Ελλάδα. Τα ευρήματα τεκμηριώνουν ότι τα κριτήρια EFQM συνδέονται, όντως, τόσο άμεσα όσο και έμμεσα. Η επικύρωση του προτεινόμενου μοντέλου υποστηρίζει ότι το συγκεκριμένο, μπορεί να χρησιμοποιηθεί ως εργαλείο για συνεχή αξιολόγηση, μέτρηση και βελτίωση των διαδικασιών διαχείρισης των σχολικών μονάδων της Πρωτοβάθμιας Εκπαίδευσης, προκειμένου να επιτευχθούν τα κατάλληλα βελτιωτικά μέτρα στα Συνολικά Αποτελέσματα. Η ποιοτική έρευνα που ακολούθησε σε στελέχη της εκπαίδευσης, διευθυντές-ντριες/προϊστάμενους-ες και σε εκπαιδευτικούς, σκοπό είχε να μετρήσει τις συχνότητες και τα ποσοστά εμφάνισης των φαινομένων της ποσοτικής έρευνας που προηγήθηκε, όπως επίσης και να αναλύσει ή να εξηγήσει τους λόγους εμφάνισης των δεδομένων αυτών.

In recent years, the need to improve the quality of education in Greece has become increasingly urgent. Any efforts, large or small, have been characterized by failures and postponements, since they have never managed to clearly reflect the effectiveness of their actions, in order to offer a repository of know-how, which can be diffused over time, vertically and horizontally to all levels of education. The political forces, despite the support they receive from the EU, have failed to bravely pursue a common course, a strategic plan that is focused on the core of improvement actions, with a sense of responsibility, solidarity, cooperation and determination. This different perspective is reflected over time in the educational process, with teachers unable to bequeath their own learning footprint to the direct beneficiaries, their pupils, in the best possible way and with the means at their disposal. The culture of quality among members of the teaching hierarchy is often accompanied by caution, inhibiting prospects for innovation and creativity, coupled with the absence of meaningful training activities. Communication gaps, incomplete planning of educational actions and vague timetables have shown that they can become significant obstacles to the implementation of improvement actions for the administrative, educational and pedagogical process carried out within a school unit. The key to all of the above is the identification of an appropriate quality assurance model for education based on the principles of Total Quality Management, and the correct way to implement it. The present research aims to highlight a specific model, the European EFQM quality assurance model, which has already been tested in education by other mainly European countries and to support its effectiveness in Primary Education Units in Greece (Kindergartens and Primary Schools). For this purpose, a quantitative survey is being conducted among headmasters/supervisors and teachers of Primary Education Units in Greece (Kindergartens and Primary Schools). A nationwide survey that gathers a representative sample of 498 questionnaires in total, 231 from headmasters/supervisors and 267 from teachers, who were administered the EFQM (European Foundation for Quality Management) questionnaire, adapted to the greek educational reality through the Question Pro online survey platform. Significant findings were also collected from the comparison of the questionnaires of headmasters/supervisors and teachers. In particular, this research aims to present and validate the EFQM model implementation framework and to link the Prerequisite Criteria (Leadership, Strategy, People, Resources & Means and Processes: Administrative, Educational and Pedagogical) with the Outcomes (Parent & Student Outcomes, People Outcomes, Social Outcomes and Overall School Unit Outcomes), reflecting the readiness and effectiveness of the School Unit during the self-evaluation process. Based on previous approaches that used the SmartPLS model in education, the research provides findings on how the EFQM core criteria relate to each other when applied in the context of Primary Education in Greece. The findings provide evidence that the EFQM criteria are indeed linked both directly and indirectly. The validation of the proposed model supports that this model can be used as a tool for continuous evaluation, measurement and improvement of the management processes of Primary Education School Units in order to achieve appropriate improvement measures in the Overall Outcomes. The qualitative survey that followed among education officers, headmasters/supervisors and teachers, aimed to measure the frequencies and rates of occurrence of the phenomena of the quantitative survey that preceded it, as well as to analyze or explain the reasons for the occurrence of these data.