Το νόημα στη ζωή και η θρησκευτικότητα ως προβλεπτικοί παράγοντες της επαγγελματικής εξουθένωσης των εκπαιδευτικών

Abstract

Τις τελευταίες δεκαετίες ο αριθμός των ερευνών που εντοπίζουν τη θετική επίδραση του νοήματος στη ζωή ως προστατευτικό παράγοντα απέναντι στην επαγγελματική εξουθένωση αυξάνονται συνεχώς. Παράλληλα, είναι επιβεβαιωμένη η σχέση του νοήματος στη ζωή με τη θρησκευτικότητα. Ωστόσο τόσο στην Ελλάδα όσο και γενικότερα δεν υπάρχουν πολλές έρευνες που να εξετάζουν τη σχέση της θρησκευτικότητας με την επαγγελματική εξουθένωση. Από τα διεθνή δεδομένα εξάγεται το συμπέρασμα ότι η θρησκευτικότητα αποτελεί ανασταλτικό παράγοντα για την εκδήλωση της εργασιακής εξάντλησης. Σκοπός της συγκεκριμένης έρευνας ήταν να διερευνήσει το νόημα στη ζωή, τη θρησκευτικότητα και την επαγγελματική εξουθένωση των εκπαιδευτικών της πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης στην Ελλάδα, εξετάζοντας παράλληλα την επίδραση τυχόν δημογραφικών παραγόντων, όπως το φύλο, η ηλικία, η βαθμίδα, τα χρόνια προϋπηρεσίας και η οικογενειακή κατάσταση, ενώ ακόμη εξετάζεται η προβλεπτική σχέση που μπορεί να έχει το νόημα στη ζωή και η θρησκευτικότητα με τις διαστάσεις της επαγγελματικής εξουθένωσης. Στην έρευνα συμμετείχαν 172 εκπαιδευτικοί (52 άνδρες, 120 γυναίκες). Χρησιμοποιήθηκαν τρία ερευνητικά εργαλεία: το Ερωτηματολόγιο για το νόημα ζωής (Steger, 2010), το Ερωτηματολόγιο διερεύνησης της θρησκευτικότητας (The Centrality of religiosity scale-15, Fradelos et al., 2018.) και το Ερωτηματολόγιο επαγγελματικής εξουθένωσης - έκδοση για εκπαιδευτικούς (Maslach, Jackson & Schwab, 1996). Διαπιστώθηκε ότι το δείγμα βιώνει έντονα νόημα στη ζωή του, έχει μέτρια προς υψηλή θρησκευτικότητα, ενώ έχει υψηλή συναισθηματική εξάντληση, μέτρια αποπροσωποποίηση και υψηλό αίσθημα προσωπικής επίτευξης. Θετικές συσχετίσεις προέκυψαν ανάμεσα στην ύπαρξη νοήματος και στις διαστάσεις της θρησκευτικότητας, ενώ με τη συναισθηματική εξάντληση, την αποπροσωποποίηση και το αίσθημα προσωπικής επίτευξης η ύπαρξη νοήματος συσχετίστηκε αρνητικά. Ακόμη, θετικά συνδέθηκαν η αναζήτηση νοήματος με τη διάσταση των θρησκευτικών πεποιθήσεων, η οποία

βρέθηκε να συνδέεται θετικά και με τη συναισθηματική εξάντληση. Η παρουσία νοήματος στη ζωή βρέθηκε να αποτελεί τη μοναδική διάσταση που μπορεί να προβλέψει και τις τρεις διαστάσεις της επαγγελματικής εξουθένωσης, αρνητικά τη συναισθηματική εξάντληση και την αποπροσωποποίηση και θετικά τη μειωμένη προσωπική επίτευξη. Κρίνεται ιδιαίτερα σημαντική η δημιουργία προγραμμάτων που προάγουν τον αναστοχασμό των εκπαιδευτικών και τη σύνδεση της νοοτροπίας με τους στόχους και τις αξίες του εκπαιδευτικού τους έργου, έτσι ώστε να απομακρυνθούν από τα αποτελέσματα της επαγγελματικής εξουθένωσης.