Οι δύο όψεις της παγκοσμιοποίησης και η δυναμική της Ευρώπης

Abstract

Ποια θέση κατέχει η Ευρώπη στον ασταθή μετα-ψυχροπολεμικό κόσμο; Μπορεί ο 21ος αιώνας να αποδειχθεί αναθεωρητικός από κάθε προηγούμενη περίοδο στην Ευρωπαϊκή Ιστορία και πως η «άνοδος των υπολοίπων» μας εισάγει σε μια νέα τάξη πραγμάτων αγνώστου ετικέτας (Παγκόσμιος, Αμερικανικός, Ευρωπαϊκός, Ασιατικός-Δυτικός); Στην παρούσα διπλωματική εργασία υιοθετείται η ποιοτική μέθοδος, ενώ η ιδέα του τίτλου χαρτογραφείται μέσω του επιστημολογικού δυϊσμού η αλλιώς κριτικού ρεαλισμού. Συγκεκριμένα διερευνά το φαινόμενο της παγκοσμιοποίησης και της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης. Δύο ξεχωριστά θεωρητικά πεδία που έχουν προσελκύσει σημαντικό όγκο ανάλογης βιβλιογραφίας. Ωστόσο, η συμπληρωματική σχέση τους εξετάζεται σπάνια. Ως εκ τούτου, αποσκοπεί να ξετυλίξει το πολύπλοκο πλέγμα της Παγκοσμιοποίησης, ΕΕ, χρηματοοικονομικός καπιταλισμός, Πολυεθνικές, Δημοκρατία και Λαϊκισμός, μέσω της αφηγηματικής σύγκρουσης της νεοφιλελεύθερης ιδεολογίας και του παραδοσιακού παραδείγματος που προκύπτει μέσω της διάκρισης της παγκοσμιοποίησης από τις συναφείς έννοιες, όπως διεθνοποίηση, φιλελευθεροποίηση, ελευθέρωση, δυτικοποίηση, απο-δυτικοποίηση, εμφάνιση περιφερειακών δρώντων κ.α. Μολονότι, η παγκοσμιοποίηση για πολλούς είναι μια αμφιλεγόμενη έννοια, ένας όρος που αναφέρεται σε πλανητικής εμβέλειας αλληλεπιδράσεις με κοινά γνωρίσματα την αλληλεξάρτηση, ένταξη, κινητικότητα και συνδεσιμότητα μέσω δικτύων, δεν πρέπει να ταυτίζεται με την παγκοσμιότητα. Ωστόσο, δεν πρόκειται για μια αυτόνομη διαδικασία, αλλά για ένα σύνολο δυναμικών διεργασιών με εξελικτική δράση και επιρροή σε μια σειρά επιμέρους λειτουργιών. Το παράδοξο, η ιστορική φάση της παρούσας διαδρομής(2021) στην οποία συντρέχουν η Παγκοσμιοποίηση 4.0, με τη μετάβαση στον κόσμο των υπηρεσιών(τηλ-μετανάστευση), η κρίση του Covid-19 και οι διαδοχικές κρίσεις(πολυκρίση) που συνεπικουρούνται από τον εθνικό, ιδεολογικό και θρησκευτικό φανατισμό, σκιαγραφώντας έναν κόσμο στον οποίο οι δυτικές κυβερνήσεις, παρουσιάζουν αδυναμία ελέγχου της «terra nullius», προοιωνίζοντας αυτήν τη χαοτική αναδυόμενη «globalitaire»(Nέα Τάξη), όπου η παραδοσιακή βεστφαλιανή λογική αναμορφώνεται, μέσα από(νέους και παλιούς) δρώντες, όπως κράτη, εταιρείες, σημαντικά άτομα, ομάδες, κινήματα, ΜΚΟ. Το κρίσιμο όμως ερώτημα που τίθεται, μετά την εξέταση των πέντε σεναρίων της Λευκής βίβλου(2015), της παγκόσμιας στρατηγικής της ΕΕ(EUGS)(2016) και της διεύρυνσης της δυναμικής της Ευρώπης εις στο μέλλον(2030-50) βάσει των παρόντων τάσεων και προβλέψεων σχετίζεται με το ίδιο το όραμα της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης: Κατά πόσο θα αποδειχθεί μια περιπετειώδης και εξαιρετικά δαπανηρή φιλοδοξία, αδύναμη να κάμψει τις φυγόκεντρες ευρωσκεπτικιστικές δυνάμεις στο εσωτερικό των κρατών; Θα καταφέρουν τα ευρωπαϊκά κράτη να προσαρμοστούν στη νέα εποχή, όπου το εθνικό συμφέρον αναθεωρείται στα πλαίσια της δημιουργίας μια νέας αλληλεγγύης συμφερόντων, ενός «raison d'état», η το σενάριο της κατάρρευσης, θα μονοπωλήσει αμφισβητώντας την παραδοχή της παγκοσμιοποίησης που εγκατοικεί στο εθνικό κράτος ενώ παράλληλα διαμορφώνει τους διεθνείς θεσμούς; O παγκόσμια τοπικός κόσμος μας, βρίσκεται σε ένα σημείο καμπής της ίδιας της αμφισημίας του φαινομένου της παγκοσμιοποίησης, ενώ οι συγκρούσεις της επιτυχίας ή της αποτυχίας της (νέας/παλιάς) παγκοσμιοποίησης διαμορφώνουν έναν κόσμο όλο και πιο επικίνδυνο με την είσοδο νέων δρώντων στα τεκταινόμενα παγκόσμια προβλήματα.