Ευρωπαϊκή πολιτική για τη διά βίου μάθηση και τοπική αυτοδιοίκηση. Μια συγκριτική προσέγγιση των πλαισίων εφαρμογής σε Ελλάδα-Κύπρο.

Abstract

Η Ευρωπαϊκή Ένωση κατά τις τελευταίες δεκαετίες έχει εντείνει τις πρωτοβουλίες της για κοινωνικό και οικονομικό μετασχηματισμό, προκειμένου να ανταποκριθεί στις νέες συνθήκες που διαμορφώνονται στο διεθνές σύστημα υπό την επίδραση της παγκοσμιοποίησης και της συνακόλουθης πολυπλοκοποίησης της αγοράς εργασίας. Το γεγονός αυτό καθίσταται εμφανές μέσα από την αναπτυξιακή στόχευση που προωθείται αρχικά από τη Στρατηγική της Λισαβόνας και στη συνέχεια από τη Στρατηγική «Ευρώπη 2020». Για να αποδειχτεί αυτή η νέα πραγματικότητα βιώσιμη για τα Κράτη-Μέλη, τις επιχειρήσεις και τους εργαζομένους, παρουσιάζεται η ανάγκη για επένδυση στο ανθρώπινο κεφάλαιο με αποτελεσματικότερη εκπαίδευση και ανάπτυξη δεξιοτήτων. Στις νέες συνθήκες, η Ευρώπη απαντά με προσαρμοστικότητα, δηλαδή εγκαταλείποντας την παραδοσιακή γραμμική προσέγγιση στην πορεία του εργασιακού βίου των πολιτών και υιοθετώντας την κυκλικότητα, η οποία προβλέπει συνεχείς εισροές και εκροές των ατόμων στην αγορά εργασίας. Σε αυτό το πλαίσιο, η μάθηση καλείται να υπερβεί τα παραδοσιακά όρια. Αυτό το νέο μαθησιακό πλαίσιο δε θα πρέπει να περιορίζεται στην τυπική εκπαίδευση, αλλά οφείλει να συνοδεύει τον άνθρωπο καθ’ όλη τη διάρκεια του εργασιακού του βίου, ώστε εκείνος να έχει τη δυνατότητα να προσαρμόζεται στις νέες τεχνολογίες, αλλά και τις απαιτήσεις που φέρει μαζί της η κυκλικότητα, όπως είναι η συχνή αλλαγή εργασιακού περιβάλλοντος, η συχνή αναζήτηση για καινούρια εργασία. Προβάλλεται λοιπόν η ανάγκη για ενσωμάτωση της Διά Βίου Μάθησης στον ανθρώπινο βίο. Αυτή περιλαμβάνει το σύνολο των μαθησιακών δραστηριοτήτων, τυπικών, μη τυπικών ή άτυπων, στις οποίες ένας άνθρωπος συμμετέχει σε ολόκληρη τη διάρκεια της ζωής του και που έχουν σαν στόχο τη βελτίωση των γνώσεων και των δεξιοτήτων σε προσωπικό, κοινωνικό και επαγγελματικό επίπεδο. Η τοπική αυτοδιοίκηση αποτελεί βασικό πυλώνα για την ανάπτυξη της τοπικής κοινωνίας, με τον ρόλο της πλέον να αναγνωρίζεται και θεσμικά. Οι Περιφέρειες και οι Δήμοι ενθαρρύνονται να αξιοποιούν τις δυνατότητες που τους προσφέρονται προγραμματίζοντας και υλοποιώντας τις κατάλληλες αναπτυξιακές ενέργειες για τις κοινότητες που εκπροσωπούν. Ανάμεσα σε αυτές τις δράσεις συγκαταλέγονται και τα προγράμματα Διά Βίου Μάθησης. Η συμβολή της τοπικής αυτοδιοίκησης σε αυτόν τον τομέα αποδεικνύεται ιδιαίτερα σημαντική, αφού είναι σε θέση να οργανώσει εκπαιδευτικά προγράμματα, προσαρμοσμένα στις τοπικές ιδιαιτερότητες. Τα προγράμματα Διά Βίου Μάθησης, που προσφέρονται από την τοπική αυτοδιοίκηση, ανταποκρίνονται στις ανάγκες της εκάστοτε τοπικής κοινωνίας, χωρίς να στοχεύουν αποκλειστικά στην ανάπτυξη δεξιοτήτων που συνδέονται με τις απαιτήσεις της αγοράς εργασίας, συμβάλλοντας στη δημιουργική αξιοποίηση του ελεύθερου χρόνου και υποστηρίζοντας την κοινωνική ένταξη των πολιτών και τη διατήρηση της κοινωνικής συνοχής. Η παρούσα διπλωματική εργασία εξελίσσεται σε δύο άξονες. Αρχικά, προσεγγίζει τον ρόλο της Διά Βίου Μάθησης, όπως αυτός προωθείται μέσα από τις στρατηγικές της Ευρωπαϊκής Ένωσης, τη Στρατηγική της Λισαβόνας και τη Στρατηγική «Ευρώπη 2020». Επίσης, διερευνάται η διαφοροποίηση της πολιτικής δράσης σε ευρωπαϊκό, εθνικό και τοπικό επίπεδο, ενώ αναλύονται το θεσμικό πλαίσιο και οι κατευθυντήριες γραμμές της Ευρωπαϊκής Ένωσης για τη λειτουργία της Διά Βίου Μάθησης σε συσχέτιση με την εφαρμογή της στην τοπική αυτοδιοίκηση. Στη συνέχεια, η έρευνα εστιάζει σε δύο χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης, δύο χώρες του μεσογειακού περιβάλλοντος, την Ελλάδα και την Κύπρο. Αυτές, αν και μοιράζονται ένα κοινό ιστορικό παρελθόν και μια κοινή ανθρωπογεωγραφία, διαφέρουν σε θέματα πολιτικής οργάνωσης, δημόσιας διοίκησης, καθώς και στη διάρθρωση της τοπικής αυτοδιοίκησης. Η διερεύνηση θα επιδιώξει να αποσαφηνίσει το βαθμό ενεργοποίησης για την πραγματοποίηση αναπτυξιακών δράσεων από τις αρμόδιες αρχές των Περιφερειών και των Δήμων, καθώς και το σχετικό πλαίσιο οργάνωσης και λειτουργίας των δράσεων. Επίσης, θα αναδειχθούν οι διαστάσεις του θέματος που αφορούν τη χρηματοδότηση και διαχείριση των προγραμμάτων, τους εκπαιδευτές και τις προκλήσεις της πιστοποίησης των παρεχόμενων γνώσεων και δεξιοτήτων. Τέλος, η εργασία θα επιχειρήσει να αποσαφηνίσει τη δυνατότητα της Διά Βίου Μάθησης να συμβάλει στην τοπική ανάπτυξη και στην κοινωνική ένταξη των ατόμων. Μετά την προσέγγιση των προαναφερθέντων ζητημάτων για καθεμία από τις επιλεγμένες χώρες, η εργασία θα ολοκληρωθεί με μια σύγκριση των εθνικών πλαισίων εφαρμογής αναφορικά με τα προγράμματα Διά Βίου Μάθησης στην τοπική αυτοδιοίκηση των δύο χωρών. Η σύγκριση θα αφορά τον βαθμό στον οποίο έχουν ενσωματώσει τις κατευθυντήριες γραμμές των Στρατηγικών για το ζήτημα στα θεσμικά τους πλαίσια και το αντικείμενο των δράσεων Διά Βίου Μάθησης που λαμβάνουν χώρα σε Περιφέρειες και Δήμους.