Το συνέδριον των ελληνικών συλλόγων 1879 : ανάλυση και ερμηνεία του λόγου των συλλόγων του έσω και έξω ελληνισμού, στο συνέδριο των συλλόγων (Αθήνα 1879)

Abstract

Κατά το τρίτο τέταρτο του 19ου αιώνα συγκροτήθηκαν και λειτούργησαν πολλοί ελληνικοί μορφωτικοί και φιλεκπαιδευτικοί σύλλογοι στις πόλεις και τις κωμοπόλεις, τόσο του ελληνικού κράτους, όσο και των περιοχών της οθωμανικής αυτοκρατορίας, στις οποίες κατοικούσαν ελληνόφωνοι ή ξενόφωνοι πληθυσμοί με ελληνική εθνική συνείδηση ή ελληνόφωνοι χριστιανοί με ρευστή ακόμη εθνική συνείδηση. Στη συγκρότηση και τη λειτουργία των συλλόγων πρωτοστατούσαν μορφωμένοι πολίτες και επιστήμονες και τα αναδυόμενα κοινωνικά μεσοστρώματα. Σκοπός των συλλόγων, ήταν κατ’ αρχήν η ένταξη των πληθυσμών στη νεωτερικότητα, στον οικονομικό και κοινωνικό εκσυγχρονισμό -που επιχειρείται στο κράτος και στην αυτοκρατορία- μέσω της ίδρυσης σχολείων, της διάδοσης του εγγραμματισμού και της καλλιέργειας εργασιακών δεξιοτήτων, και έπειτα η καλλιέργεια της εθνικής συνείδησης, μέσω της διάδοσης της ελληνικής γλώσσας και παιδείας για την αντιμετώπιση των Σλάβων στο πλαίσιο του εθνικιστικού ανταγωνισμού που παρατηρείται την περίοδο αυτή στα Βαλκάνια. Οι ελληνικοί σύλλογοι του κράτους και της οθωμανικής αυτοκρατορίας συνήλθαν την Άνοιξη του 1879, έπειτα από την οδυνηρή για τον Ελληνισμό και τη Μεγάλη Ιδέα συνθήκη του Αγίου Στεφάνου, σε κοινό συνέδριο στην Αθήνα, με πρόσκληση του αθηναϊκού συλλόγου «Παρνασσός». Σκοπός του συνεδρίου, στο οποίο μετείχαν εκπρόσωποι 63 συλλόγων, ήταν η παρουσίαση της δράσης και των προβλημάτων που αντιμετώπιζε ο κάθε σύλλογος, η αλληλοβοήθεια και ο συντονισμός της δράσης των πολυποίκιλων συλλόγων, ώστε να καταστούν πιο αποτελεσματικοί στον αγώνα για κοινωνικό εκσυγχρονισμό και στη συντήρηση και ανάπτυξη της εθνικής συνείδησης. Στην εργασία παρουσιάζονται τα διαδικαστικά του συνεδρίου, μελετούνται οι εισηγήσεις των συνέδρων, συζητούνται και ερμηνεύονται τα πορίσματα. Η κύρια εικόνα που αναδύεται, μέσα από τις εισηγήσεις των συνέδρων και τα πορίσματα του συνεδρίου, είναι η ανάγκη συντήρησης και ανάπτυξης της ελληνικής γλώσσας και παιδείας και η αντιμετώπιση των αντίπαλων εθνικισμών, πρωτίστως στη βαλκανική χερσόνησο.