Λυράρηδες του Πόντου γεννημένοι πριν το 1920

Abstract

‘’ΛΥΡΑΡΗΔΕΣ ΤΟΥ ΠΟΝΤΟΥ ΓΕΝΝΗΜΕΝΟΙ ΠΡΙΝ ΤΟ 1920’’

Στο πλαίσιο του μεταπτυχιακού προγράμματος σπουδών ‘’Μουσικές Τέχνες’’ του Τμήματος Μουσικής Επιστήμης και Τέχνης του Πανεπιστημίου Μακεδονίας και με αφορμή το ρεσιτάλ ερμηνείας μου, αποφάσισα να ερευνήσω, να καταγράψω και να μελετήσω τους λυράρηδες πρώτης γενιάς που γεννήθηκαν στον Πόντο πριν το 1920. Μετά από συγκριτική μελέτη των ηχογραφήσεων επιλέχθηκαν δώδεκα λυράρηδες με καταγωγή από την ευρύτερη περιοχή της Τραπεζούντας. Απαραίτητη προϋπόθεση για την επιλογή τους ήταν ο όγκος του υλικού που σώζεται από τον καθένα και η ποιότητα των ηχογραφήσεων τους. Οι διαφορές μεταξύ των λυράρηδων είναι εμφανείς όσον αφορά τα τεχνικά και εκφραστικά στοιχεία του παιξίματος τους, παρόλο που οι αποστάσεις μεταξύ των συγκεκριμένων περιοχών δεν είναι πολύ μεγάλες. Ο καθένας αποτελεί έναν διαφορετικό κρίκο της ίδιας αλυσίδας που συνιστά τη ποντιακή μουσική παράδοση και περικλείει κάθε στοιχείο της πολυμορφικότητας της. Αφού έγινε η επιλογή των δώδεκα κομματιών που αφορούν τους συγκεκριμένους λυράρηδες, θεωρήθηκε πρόσφορο τα τραγούδια αυτά να παιχτούν και να τραγουδηθούν στο σήμερα προσεγγίζοντας όσο είναι εφικτό όχι μονάχα τις μελωδικές γραμμές, τη φρασεολογία και το στίχο τους, τα οποία διατηρήθηκαν σχεδόν αυτούσια, αλλά επιπλέον την ερμηνευτική προσέγγιση του κάθε λυράρη και όλα αυτά τα αισθητικά και τεχνικά στοιχεία που συνθέτουν το παίξιμο του. Πέρα λοιπόν από την επανεκτέλεση των συγκεκριμένων κομματιών δόθηκε μεγάλη βαρύτητα στην αφομοίωση τεχνικών και ηχοχρωμάτων μιας άλλης εποχής, η οποία ξεχώρησε για την ποικιλομορφία, τη λιτότητα και συγχρόνως την περιπλοκότητα της. 1. Ο πρόσωπο σ’ τραντάφυλλον (Επιτραπέζιο) Δημήτρης Κοτσογλανίδης

Σταύρης Πετρίδης (1891-1949) Φαντάκ Όλασα-Καλαμαριά Θεσσαλονίκη Σταύρης Πετρίδης ‘’Ο πρόσωπος τριαντάφυλλον’’ Columbia Ελλάδος DG-6221 1936.

2. Ν’ αϊλί εμέν π’εγέρασα (Τίκ’) Άκης Σιαμίδης - Γιώργος Σιαμλίδης

Γεώργιος Παντσερίδης (1910-1972) Άγουρσα Ματσούκας-Αναβρυτά Γρεβενών Γεώργιος Παντσερίδης ζωντανή ηχογράφηση 1968 στα Αναβρυτά Γρεβενών αρχείο Στάθη Παντσερίδη.

3. Εμέν Σαββέλη λεγ’νε με (Διπάτ’) Λευτέρης Ανδρεάδης

Σαββέλης Γιακουστίδης (1880-1934) Ίμερα-Πανόραμα Θεσσαλονίκη Γιάννης Γιακουστίδης (1908) Ραδιοφωνική εκπομπή του Φάρου Ποντίων ‘’Ποντιακοί Αντίλαλοι’’ 1970, αρχείο Γ. Αμβροσιάδη. Επανεκτέλεση Στάθης Ευσταθιάδης ‘’Σαββέλη λέγνε με’’ CD Τραγούδια του ποντιακού λαού 1994.

4. Εμέναν Χρήστο λέγ’νε με (Ομάλ’) Στάθης Αλεξανδρίδης

Χρήστος Αϊβαζίδης (1916-1972) Αργαλί Τραπεζούντας-Κολχικό Λαγκαδά Χρήστος Αϊβαζίδης ζωντανή ηχογράφηση στο Κολχικό Λαγκαδά, αρχείο Χρήστου Τσενεκίδη.

5. Ανάθεμα κι ανάθεμα (Τικ’) Γιάννης Παρηγορίδης - Χρήστος Ναβροζίδης

Ευστάθιος Σαλτουρίδης (1900-1975) Δανίαχα Ματσούκας-Χορτοκόπι Καβάλα Ευστάθιος Σαλτουρίδης, ζωντανή ηχογράφηση στο Χορτοκόπι Καβάλας, αρχείο Ευθύμιος Παπαδόπουλος.

6. Ας αρχινώ και λέω σας (Επιτραπέζιο) Στάθης Τσαϊρίδης

Ιωάννης Τσορτανίδης (1900-1983) Σάντα-Νέα Σάντα Κιλκίς Ιωάννης Τσορτανίδης ‘’Το τραγούδι του Ευκλείδη’’ Επιτροπή Ποντιακών Μελετών. Νέα Σάντα Κιλκίς 1967.

7. Κρωμ’ τα ραχία σ’ υψηλά(Διπάτ’) Στάθης Πορφυρίδης

Νίκος Παπαβραμίδης (1907-1995) Κρώμνη-Δραπετσώνα Πειραιά Νίκος Παπαβραμίδης ‘’Κρώμ’ τα ραχία σ’ υψηλά’’, αρχείο Ε.ΠΟ.Ν.Α

8. Ραχία σκίζω κ’ έρχουμαι (Τικ’) Τάσος Παρχαρίδης

Χρήστος Μπαϊρακτάρης (1906-1981) Κρώμνη-Ελληνικό Αθήνα Χρήστος Μπαϊρακτάρης ‘’Ρασία σκίζω κ’ έρχομαι’’ Fidelity 7399 1966.

9. Εσύ εμέναν έλεες (Ομάλ’) Βασίλης Τοπαλίδης

Δημήτριος Σωτηριάδης (1902-1977) Μούντα Τραπεζούντας-Πολυδένδρι Λαγκαδά Δημήτριος Σωτηριάδης ζωντανή ηχογράφηση 1970, αρχείο Δημήτρη Σωτηριάδη και Χρήστου Τσενεκίδη.

10. Ραχία μη πρασινίζετεν ( Επιτραπέζιο) Κώστας Καλουσης - Αλέξης Παρχαρίδης

Απόστολος Αθανασιάδης (1907-1969) Ποπάρζα Ματσούκας-Κομνηνά Πτολεμαΐδα Απόστολος Αθανασιάδης ζωντανή ηχογράφηση 1963 στα Κομνηνά Πτολεμαΐδας.

11. Εγάπανες και ’κ’έξερα ( Τίκ’) Στέργιος Ζημπιλιάδης

Βασίλης Σαγξαρίδης (1911-1977) Κοσμά Ματσούκας-Τετράλοφος Κοζάνη Βασίλης Σαγξαρίδης ζωντανή ηχογράφηση 1973 στον Τετράλοφο Κοζάνης, αρχείο Απόστολου Σαγξαρίδη.

12. Σα ξένα πάντα λάσκουμαι (Καρσλίδικο) Γιάννης Γκόσιος

Ηλίας Λαζαρίδης (1884-1941) Αλήσοφι Κάρς-Μαυροπηγή Πτολεμαΐδα Αναστάσιος Λαζαρίδης (1912) ζωντανή ηχογράφηση 1963 στη Μαυροπηγή Πτολεμαΐδας, αρχείο Άρη Λαζαρίδη.