Oπτικοποίηση εξελισσόμενης πληροφορίας κοινωνικών δικτύων

Abstract

Η εποχή του Ιστού 2.0 έχει εξελίξει την υφή του Διαδικτύου, προσδίδοντάς του μια πιο κοινωνική διάσταση, αλλάζοντας δραματικά τον τρόπο με τον οποίο επικοινωνούν οι άνθρωποι σήμερα. Έτσι, αναμφισβήτητα διανύουμε την εποχή μιας νέας οικουμενικής ψηφιακής κοινωνίας, όπου τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης προσμετρούν πάνω από 3 δισεκατομμύρια χρήστες παγκοσμίως. Η έντονη δημοτικότητα τους που παρατηρείται τις τελευταίες δεκαετίες προσφέρει ένα πλούσιο και δυναμικό περιβάλλον δίνοντας την δυνατότητα στους χρήστες να δημιουργήσουν προσωποποιημένη πληροφορία η οποία μπορεί να αξιοποιηθεί στα πλαίσια πολλών σύγχρονων εφαρμογών. Το πλήθος αυτών των πληροφοριών και η πολύπλευρη σημασία τους είναι που κάνουν τη μελέτη τους επίκαιρη και ενδιαφέρουσα καθιστώντας επιτακτική την ανάγκη εύρεσης τρόπων συλλογής, ανάλυσης τέτοιων δεδομένων με αποτέλεσμα την εξαγωγή γνώσης αλλά και τεχνικών που μπορούν να χρησιμοποιηθούν για την σωστή οπτικοποίηση της εξαγόμενης αυτής πληροφορίας. Στα πλαίσια των κοινωνικών δικτύων, η ανάλυση τους έγκειται κυρίως στην μελέτη των κόμβων και των σχέσεων που αναπτύσσονται μεταξύ τους κάνοντας χρήση του γνωστικού πεδίου των διακριτών μαθηματικών που στηρίζεται στη θεωρία των γράφων. Το μεγαλύτερο μέρος του ενδιαφέροντος σχετικά με την ανάλυση κοινωνικών δικτύων παρατηρείται στις κοινωνικές επιστήμες και τις επιστήμες της συμπεριφοράς, όπου η ανάλυση εστιάζεται στην κατανόηση των σχέσεων μεταξύ κοινωνικών οντοτήτων καθώς και των επιρροών που διαμορφώνονται εξαιτίας των σχέσεων αυτών μέσω της οπτικής αναπαράστασής τους. Η εφαρμογή της οπτικής ανάλυσης δεδομένων κοινωνικών δικτύων μέσω γράφων προσφέρει νέες μεθόδους μοντελοποίησης και εξερεύνησης των δεδομένων αυτών, διεισδύει σε χαμηλότερα επίπεδα λεπτομέρειας κι επιτρέπει καλύτερη κατανόηση των σχέσεων και των αλληλεπιδράσεων μεταξύ των χρηστών του δικτύου με αποτέλεσμα την εξαγωγή συμπερασμάτων που δεν είναι ορατά με τις παραδοσιακές μεθόδους. Μέσα από την ανάλυση δεδομένων κοινωνικών δικτύων και την οπτικοποίησή τους μέσω γράφου μπορεί να προκύψει σημαντική μελέτη πάνω σε θέματα μάρκετινγκ, προώθησης προϊόντων, στην διερεύνηση εξάπλωσης αντιλήψεων και ασθενειών, ανακάλυψης δημοφιλών θεμάτων συζήτησης και τάσεων αλλά και τον εντοπισμό κοινοτήτων χρηστών, τη διερεύνηση δημοφιλών θεμάτων συζήτησης και τάσεων. Η πληροφόρηση αυτή παρέχεται με τρόπο κατανοητό και συνοπτικό. Ο ανθρώπινος εγκέφαλος κατανοεί καλύτερα και γρηγορότερα μια πληροφορία, όταν αυτή αποτυπώνεται σε μια εικόνα, παρά όταν περιγράφεται με μορφή αναλυτικού κειμένου. Επιπλέον, η γραφική απεικόνιση της εξαγόμενης πληροφορίας από τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης είναι καλαίσθητη και σαφώς πιο ευχάριστη από την ανάγνωση κειμένου. Αυτές οι ιδιότητες της οπτικοποίησης την έχουν καταστήσει χρήσιμο εργαλείο για την ανάλυση των δεδομένων κοινωνικών δικτύων και την εξαγωγή συμπερασμάτων. Σκοπός, λοιπόν, της παρούσας διπλωματικής εργασίας ήταν η μελέτη του τρόπου με τον οποίο μπορεί να αξιοποιηθεί η πλούσια πληροφορία των κοινωνικών δικτύων με αποτέλεσμα να προκύψει ανάλυση των δεδομένων αυτών κι έπειτα εξεύρεση γνώσης και πληροφόρησης, η οποία δεν είναι άμεσα ορατή από έναν απλό χρήστη, μέσα από την οπτική αναπαράστασή τους από κάποιο εργαλείο οπτικοποίησης. Πρωταρχικός στόχος θεωρήθηκε η διερεύνηση των τεχνικών οπτικοποίησης που μπορούν να εφαρμοστούν μέσω των σύγχρονων εργαλείων οπτικοποίησης δεδομένων ώστε να αναλυθεί μεγάλο πλήθος παραγόμενου υλικού από κοινωνικά δίκτυα και κατ’ επέκτασιν να προκύψουν ουσιαστικά συμπεράσματα. Για την μελέτη αυτή, χρησιμοποιήθηκε ένα από τα δημοφιλέστερα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, το Facebook, ενώ το εργαλείο οπτικοποίησης που επιλέχθηκε για την ανάλυση κι απεικόνιση των δεδομένων της έρευνας είναι το εργαλείο Gephi. Αρχικά, παρουσιάζεται το θεωρητικό πλαίσιο της διπλωματικής που είναι τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και περιγράφονται τα βασικά χαρακτηριστικά του ενώ στην συνέχεια παρουσιάζεται σε θεωρητικό επίπεδο η ανάλυση των κοινωνικών δικτύων (ΑΚΔ) που προκύπτουν από τα κοινωνικά μέσα και πώς αυτή διεκπεραιώνεται μέσω της θεωρίας των γράφων. Ακολουθεί η παρουσίαση των κυριότερων τρόπων συλλογής δεδομένων που προέρχονται από διαδικτυακούς τόπους με σκοπό να υποβληθούν σε επεξεργασία ώστε να εξαχθεί γνώση. Έπειτα αναλύονται εις βάθος οι κυριότερες τεχνικές αναπαράστασης της εξαγόμενης αυτής πληροφορίας ενώ στην συνέχεια ερευνώνται κάποια από τα πιο διαδεδομένα εργαλεία οπτικοποίησης και ανάλυσης κοινωνικών δεδομένων. Στην συνέχεια, ακολουθεί η μελέτη περίπτωσης ενός από τα πιο διαδεδομένα σήμερα εργαλεία οπτικοποίησης δεδομένων που βασίζεται σε γράφους, του Gephi, στην εξαγωγή χρήσιμης πληροφορίας αναλύοντας δεδομένα από το κοινωνικό δίκτυο του Facebook. Τέλος, γίνεται παράθεση των κυριότερων συμπερασμάτων που προέκυψαν κατά την διεξαγωγή της μελέτης περίπτωσης αλλά και γενικότερα της εκπόνησης της παρούσας διπλωματικής εργασίας.