Το παρελθόν, οι ΤΠΕ και η Εκπαίδευση: μια κριτική προσέγγιση για την ψηφιακή σύνδεση της ιστορίας και της αρχαιολογίας με την εκπαίδευση.

Abstract

Στην παρούσα ΜΔΕ επιχειρείται η κριτική ανάγνωση ψηφιακών περιβαλλόντων που σχετίζονται με την παρουσίαση και μελέτη του ιστορικού παρελθόντος και αξιοποιούν την αρχαιολογία για εκπαιδευτικούς σκοπούς. Η όλη προσέγγιση εντάσσεται στη θεωρητική συζήτηση που έχει αναπτυχθεί στις επιστήμες της Ιστορίας και της Αρχαιολογίας σχετικά με το ρόλο του παρελθόντος στις σημερινές κοινωνίες, καθώς και στην ανάλογη συζήτηση για την εκπαιδευτική αξιοποίηση των ΤΠΕ και για το πως αυτές διαμεσολαβούν για την πρόσληψη του παρελθόντος μέσω της εκπαίδευσης. Σε αυτό το πλαίσιο δημιουργήθηκε ένα εργαλείο δέκα κριτηρίων το οποίο λαμβάνει υπόψη τις συνθήκες παραγωγής και διανομής αυτών των περιβαλλόντων, τους τρόπους αναπαράστασης του οπτικοακουστικού και κειμενικού νοήματος που προκύπτει από το περιεχόμενό τους, τους ιδεολογικούς και κοινωνικοπολιτισμικούς «λόγους» τους οποίους υπηρετούν και αναπαράγουν αυτά τα περιβάλλοντα, τις παιδαγωγικές αρχές που τα διέπουν, καθώς και την αξία της εκπαιδευτικής χρήσης των ΤΠΕ μέσω αυτών. Το παραπάνω εργαλείο κριτικής ανάγνωσης εφαρμόστηκε σε δυο λογισμικά και σε πέντε διαδικτυακά ψηφιακά περιβάλλοντα. Τα συμπεράσματα που προέκυψαν ήταν πως αυτά τα περιβάλλοντα, αναπαράγουν, ως επί το πλείστον, την ισχύουσα σχολική γνώση και ύλη, βασίζονται σε προκατασκευασμένες αφηγήσεις και προβάλλουν, κυρίως, την ελληνική αρχαιότητα. Αξιοποιούν, παράλληλα τις ΤΠΕ, ως επί το πλείστον, με μια εργαλειακή λογική, σε περιβάλλοντα μάθησης που κινούνται από τις συμπεριφοριστικές μέχρι και τις εποικοδομιστικές θεωρίες μάθησης. Δεν αποσκοπούν, στην πλειονότητά τους, στη δημιουργία ενός κριτικού προς το παρελθόν μαθητή που θα είναι σε θέση να προσεγγίζει και να αποκρυπτογραφεί τους ψηφιακούς πόρους και τα δεδομένα του ώστε να παράγει τα δικά του νοήματα για το παρελθόν. Η εκπαιδευτική χρήση των ΤΠΕ φαίνεται πως, στις περισσότερες περιπτώσεις, αναπαράγει και ενισχύει, τελικά, δεδομένες ταυτότητες μαθητών ως προς την προσέγγιση του παρελθόντος χωρίς να διαμορφώνει συνθήκες κριτικής επίγνωσης για αυτό.