Οι κίνδυνοι στο διαδίκτυο, το φαινόμενο του κυβερνοεκφοβισμού και ο ρόλος της κοινωνικής δικτύωσης στην ενίσχυσή του: μία έρευνα σε προπτυχιακούς φοιτητές πανεπιστημιακών και τεχνολογικών εκπαιδευτικών ιδρυμάτων.

Abstract

Η παρούσα έρευνα κάνει αναφορά στη διαδικτυακή πρόσβαση και χρήση, που αποτελούν βασικές προϋποθέσεις για οποιαδήποτε θετική ή αρνητική εμπειρία στο διαδίκτυο. Επίσης, παρουσιάζει μία δομημένη επισκόπηση των κινδύνων του διαδικτύου, εστιάζοντας στο φαινόμενο του κυβερνοεκφοβισμού ως νεότερη μορφή του παραδοσιακού/πρόσωπο με πρόσωπο εκφοβισμού και στον κυβερνοεκφοβισμό μέσω κοινωνικής δικτύωσης. Η παρούσα εμπειρική έρευνα αποσκοπεί στη διερεύνηση της έκτασης και φύσης των εμπειριών και των αντιλήψεων του ελληνικού φοιτητικού πληθυσμού αναφορικά με τους διαδικτυακούς κινδύνους, τον παραδοσιακό εκφοβισμό και κυβερνοεκφοβισμό, καθώς και στην εξέταση της επίδρασης της κοινωνικής δικτύωσης στην ενίσχυση του φαινομένου του κυβερνοεκφοβισμού. Στην έρευνα αυτή ο κυβερνοεκφοβισμός αναφέρεται σε εκφοβισμό μέσω της χρήσης των τεχνολογιών πληροφορίας και επικοινωνιών. To δείγμα των ατόμων που συμμετείχε στην έρευνα αποτελούνταν από 224 προπτυχιακούς φοιτητές Πανεπιστημιακών και Τεχνολογικών Εκπαιδευτικών Ιδρυμάτων της Ελλάδας. Ένα ανώνυμο ερωτηματολόγιο αυτοαναφορών κατασκευάστηκε για τη συλλογή και παραγωγή ποσοτικών δεδομένων. Πραγματοποιήθηκε περιγραφική και επαγωγική ανάλυση των δεδομένων. Τα αποτελέσματα δείχνουν ότι το 70.5% και 80% των συμμετεχόντων αντίστοιχα, θεωρούν ότι το διαδίκτυο και οι ιστοσελίδες κοινωνικής δικτύωσης δεν είναι ασφαλείς. Ωστόσο, η συντριπτική πλειοψηφία του δείγματος είχε πρόσβαση στο διαδίκτυο επί καθημερινής βάσεως και υψηλό επίπεδο διαδικτυακής χρήσης, με κορυφαία διαδικτυακή δραστηριότητα την κοινωνική δικτύωση. Σχεδόν ένας στους δύο φοιτητές βρέθηκε σε κίνδυνο λόγω της χρήσης του διαδικτύου κυρίως μέσω αποδοχής ανεπιθύμητης ηλεκτρονικής αλληλογραφίας. Το 34% του φοιτητικού πληθυσμού υπήρξε θύμα παραδοσιακού εκφοβισμού και το 13% είχε εκφοβίσει άλλους με τον παραδοσιακή τρόπο. Επίσης, το 13% ανέφερε θυματοποίηση από κυβερνοεκφοβισμό και το 9% θυματοποίηση από κυβερνοεκφοβισμό μέσω ιστοσελίδας κοινωνικής δικτύωσης. Μόνο το 5% των φοιτητών παραδέχτηκαν ότι είχαν κυβερνοεκφοβίσει άλλους, ενώ το 3% είχε κυβερνοεκφοβίσει άλλους μέσω ιστοσελίδας κοινωνικής δικτύωσης. Η πλειοψηφία των θυμάτων κυβερνοεκφοβισμού είναι γυναίκες, ενώ των κυβερνοεκφοβιστών είναι άνδρες. Οι επιθέσεις κυβερνοεκφοβισμού έγιναν, κατά κύριο λόγο, μέσω τηλεφωνημάτων και γραπτών μηνυμάτων. Περίπου ένας στους τρείς φοιτητές, το 30%, γνώριζαν κάποιον άλλον που είχε κυβερνοεκφοβηθεί και το 12.1% γνώριζε κάποιον που είχε κυβερνοεκφοβίσει άλλους. Τα αποτελέσματα των χ2 τεστ δείχνουν ότι φύλο και ηλικία δεν επηρεάζουν την εκδήλωση φαινόμενων παραδοσιακού εκφοβισμού και κυβερνοεκφοβισμού. Επιπλέον, υπάρχει στατιστικά σημαντική σχέση μεταξύ θυματοποίησης από παραδοσιακό εκφοβισμό και θύτης παραδοσιακού εκφοβισμού και μεταξύ θυματοποίησης από παραδοσιακό εκφοβισμό και θυματοποίησης από κυβερνοεκφοβισμό, που υπαινίσσεται τη σύνδεση μεταξύ παραδοσιακού εκφοβισμού και κυβερνοεκφοβισμού. Οι κίνδυνοι που εγκυμονεί το διαδίκτυο εμφανίζουν σημαντική συχνότητα. Αυτή η έρευνα επιβεβαιώνει ότι ο κυβερνοεκφοβισμός είναι ένα υπαρκτό φαινόμενο με ισχυρές συνέπειες που αντιμετωπίζονται με δυσκολία από τα θύματα. Επιπρόσθετα, η κοινωνική δικτύωση διαδραματίζει ρόλο στην ενίσχυση του φαινομένου. Σε αντίθεση με τον παραδοσιακό εκφοβισμό οι συμμετέχοντες δεν ήταν σίγουροι ότι γνώριζαν εκ των προτέρων τι είναι κυβερνοεκφοβισμός, γεγονός που επιβεβαιώνει την αναγκαιότητα της παρούσας έρευνας αλλά και μελλοντικών. Εντούτοις, ανέφεραν ότι γνωρίζουν τις συνέπειες του και θεωρούν ότι δεν είναι λιγότερο σοβαρές σε σύγκριση με τον παραδοσιακό. Λαμβάνοντας υπόψη μία σειρά από περιορισμούς της παρούσας έρευνας, συζητήθηκαν προοπτικές και κατευθύνσεις για μελλοντική έρευνα.