Ο Δάντης πηγή δημιουργίας για τον Φραντς Λιστ: η "Συμφωνία του Δάντη" και οι πιανιστικές μεταγραφές της

Abstract

Αντικείμενο της παρούσας έρευνας είναι η Συμφωνία του Δάντη του Φραντς Λιστ –ένα όχι ιδιαίτερα δημοφιλές έργο του συνθέτη– εμπνευσμένη από τη Θεία Κωμωδία του Δάντη. Η Θεία Κωμωδία υπήρξε και συνεχίζει να είναι ένα διαχρονικό ποιητικό έργο που από το Μεσαίωνα έως σήμερα δε σταμάτησε να τροφοδοτεί την φαντασία των καλλιτεχνών, η απήχησή της δε, είναι εμφανής σε όλα τα είδη της Τέχνης: πίνακες ζωγραφικής, γλυπτά, μουσικές συνθέσεις, κριτικές λογοτεχνών, μεταφράσεις σε όλες τις γλώσσες, μυθιστορήματα, κινηματογραφικές ταινίες και κινούμενα σχέδια. Αναλύεται αρμονικά και μοτιβικά ολόκληρη η Συμφωνία του Δάντη και γίνεται συγκριτική μελέτη των έξι πιανιστικών μεταγραφών της από τους: Λιστ για δύο πιάνα, Theophil Forchhammer για σόλο πιάνο, Arthur Hahn για πιάνο – τέσσερα χέρια, Αugust Stradal για σόλο πιάνο, Carl Tausig για σόλο πιάνο και János Végh για δύο πιάνα – οχτώ χέρια που αναδεικνύονται εδώ για πρώτη φορά. Οι πρωτοποριακές ιδέες του Λιστ σχετικά με την παρουσίαση του ορχηστρικού του έργου με την προβολή των πινάκων του G.B. Genelli δεν υλοποιήθηκαν ποτέ από τον ίδιο το συνθέτη. Από τη μελέτη της συμφωνίας προκύπτουν η άμεση σχέση της με τη Θεία Κωμωδία, οι καινοτομίες και οι συμβολισμοί της. Οι πιανιστικές μεταγραφές της συμφωνίας αποτελούν ένα δείγμα της τάσης που χαρακτηρίζει το 19ο αι.: το πιάνο λειτούργησε ως μέσο διάδοσης των ορχηστρικών έργων προγενέστερων και συγχρόνων συνθετών του Λιστ. Η επιρροή του συνθέτη είναι εμφανής στους μαθητές του που μετέγραψαν για ένα ή δύο πιάνα τη Συμφωνία του Δάντη ιδιαίτερη έμφαση δίνεται στη χειρόγραφη πιανιστική μεταγραφή του C. Tausig που μέχρι τώρα ήταν άγνωστη στους μελετητές.

The subject of this thesis is Franz Liszt’s Dante Symphony –a not very popular composition of the composer– inspired by Dante’s Divine Comedy. This poem has been the most famous of all centuries, capturing the fantasy of many artists from the Medieval era until today. Paintings, sculptures, music compositions, literary critics, translations in all languages, novels, cinema films, cartoons have been inspired by Dante’s Divine Comedy. The thesis includes the complete harmonic and motivic analysis of the Dante Symphony as well as the comparative study of its six pianistic transcriptions by Liszt for two pianos, Theophil Forchhammer for solo piano, Arthur Hahn for piano – four hands, Αugust Stradal for solo piano, Carl Tausig for solo piano and János Végh for two pianos – eight hands, works that are revealed and presented for the first time. Liszt’s “avant-garde” ideas for the presentation of his orchestral work along with the diorama of G.B. Genelli’s paintings were never realized by him. From the analysis of the Dante Symphony come out the innovations, the symbolism of the piece and its direct relation to Dante’s poetry. The pianistic transcriptions of this symphony are just a sample of the tendency that characterizes the ninenteenth century: the piano was the means for the dissemination of earlier and contemporary (at Liszt’s times) composers’orchestral works. Moreover, Liszt’s influence on his students is revealed through their transcriptions of Dante Symphony for one or two pianos, there is a particular emphasis on C. Tausig’s pianistic transcription manuscript which was unknown to the scholars until today.