Διεθνής πολιτική: σχέσεις μεταξύ ΗΠΑ και Αιγύπτου

Abstract

Η παρούσα διπλωματική αποτελεί μία ανάλυση των σχέσεων Αιγύπτου και των Ηνωμένων Πολιτειών της Αμερικής, υπό το πρίσμα των διεθνών σχέσεων μέσα από μία κριτική ανασκόπηση πληθώρας πηγών στην αγγλική και την ελληνική γλώσσα. Στόχος της έρευνας είναι το να εξηγηθεί, πως από τη μία, οι Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής ως ηγεμονική δύναμη και από την άλλη, η Αίγυπτος ως περιφερειακή δύναμη, εξελίχθηκαν από αποικίες σε έθνη κράτη και κυρίως, το πως εξελίχθηκαν οι σχέσεις μεταξύ αυτών ανά τους αιώνες. Για το λόγο αυτό, μελετώνται τέσσερις διακριτές ιστορικές περίοδοι: α) η περίοδος πριν τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, β) η περίοδος του Ψυχρού Πολέμου, γ) το διάστημα 1991 – 2011 και δ) η σημερινή περίοδος. Από την ανάλυση προκύπτει, πως στο υποσύστημα της Μέσης Ανατολής, αναδείχθηκαν πολλά μικρότερα κράτη ως περιφερειακές δυνάμεις οι οποίες μάλιστα, βίωσαν ένα διάστημα φιλελευθεροποίησης μέχρι και το 1970. Έπειτα, σε ένα μεγάλο αριθμό αυτών, έλαβαν χώρα κρίσεις. Οι κρίσεις αυτές ήταν είτε περιφερειακές, όπως για παράδειγμα, η πετρελαϊκή κρίση της δεκαετίας του 1970, είτε εσωτερικές όπως η Ισλαμική Επανάσταση στο Ιράν το 1978. Παράλληλα, διαπιστώθηκε πως οι ανταγωνισμοί είναι διαρκείς, με πιο χαρακτηριστικό παράδειγμα αυτό της Αιγύπτου και του Ισραήλ, αφενός σε σχέση με την Παλαιστίνη και τον έλεγχο της Λωρίδας της Γάζας και αφετέρου, για τον έλεγχο της Διώρυγας του Σουέζ. Οι ΗΠΑ ως δύναμη, φαίνεται να έχουν παρέμβει σε αρκετές περιπτώσεις στις εξωτερικές και εσωτερικές υποθέσεις της Αιγύπτου. Χαρακτηριστικά αναφέρεται, πως πριν τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, προσέγγιζαν κυρίως τους Βρετανούς τόσο για να αποκτήσουν δικαιώματα οικονομικής, εμπορικής και στρατιωτικής εκμετάλλευσης των πλουτοπαραγωγικών πόρων και των συντελεστών ισχύος της Αιγύπτου, όσο και για να εξαπλωθούν εμπορικά και οικονομικά. Έπειτα οι ΗΠΑ, προκειμένου να κατορθώσουν να αποκτήσουν έλεγχο στο εν λόγω υποσύστημα, προσέγγισαν το Ισραήλ και την Αίγυπτο. Όμως, παράγοντες όπως οι διαφορετικές στρατηγικές επιδιώξεις, η ανισορροπία ισχύος, οι πολιτισμικές και οικονομικές διαφορές καθώς και η τάση για ανάπτυξη μίας ισλαμοφοβικής συμπεριφοράς στις ΗΠΑ, οδήγησαν τις προσπάθειες αυτές σε τέλμα. Κατά τη δεκαετία του 1980 έως και τα μέσα του 2000, η κατάσταση βρισκόταν σε μία σχετική ισορροπία και η Αίγυπτος παρουσίασε μία οικονομική ανάπτυξη η οποία ήταν συγκρίσιμη με αυτή που παρουσίασαν τα όμορα κράτη της, τα οποία είχαν μεγαλύτερη πρόσβαση σε πλουτοπαραγωγικούς πόρους, κυρίως το πετρέλαιο. Επιπλέον, παρά τις εντάσεις που υπήρχαν στην περιοχή, από το 2007 ξεκίνησε μία προσπάθεια της Αιγύπτου για γεφύρωση των εντάσεων ανάμεσα στις ισλαμιστικές εθνικιστικές ομάδες. Οι προσεγγίσεις όμως αυτές δεν στέφθηκαν με επιτυχία. Η άνοδος της Αραβικής Άνοιξης επέφερε σημαντικές αρνητικές επιπτώσεις στις οικονομίες και το εσωτερικό της πλειονότητας των κρατών της Βορείου Αφρικής και γενικά της Μέσης Ανατολής. Ταυτόχρονα, η Δύση βίωσε την μεγαλύτερη οικονομική κρίση μετά το κραχ του 1929 και ως αποτέλεσμα, απώλεσε σημαντικό μερίδιο ισχύος. Οι παράγοντες αυτοί, συνδυαστικά με το ξέσπασμα περιφερειακών εντάσεων και την δραστηριοποίηση τρομοκρατικών ομάδων και παρακρατικών οργανώσεων στις Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής και στα κράτη μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης, αναζωπύρωσε τις εντάσεις και επέφερε επιπλέον προβλήματα στις διεθνείς σχέσεις των κρατών. Σήμερα η Αίγυπτος έχει προσεγγίσει άλλα φιλελεύθερα κράτη της Μεσογείου, μεταξύ των οποίων η Ελλάδα και η Κύπρος, και φαίνεται να έχει αποκατασταθεί, σε ένα βαθμό το καθεστώς στο εσωτερικό της χώρας και να τηρούνται τα δικαιώματα των πολιτών. Η νέα αυτή τάση για προσέγγιση της Δύσης, γίνεται αντιληπτή ως θετική σε σχέση με την διαμόρφωση των διεθνών σχέσεων μεταξύ των Ηνωμένων Πολιτειών της Αμερικής και της Αιγύπτου.