Πώληση με εικονικό τίμημα: μια προσέγγιση υπό το φως της οικονομικής ανάλυσης του δικαίου

Abstract

Η παρούσα διπλωματική, όπως μαρτυρά ο τίτλος της, έχει στόχο την οικονομική ανάλυση της σύμβασης της πώλησης με εικονικό τίμημα όπως πάγια συμβαίνει στην αγορά των ακινήτων. Με άλλα λόγια έχει στόχο, την οικονομική ανάλυση μιας σύμβασης, ήτοι της πώλησης ακινήτου που στην συναλλακτική πρακτική συνηθίζεται να πραγματοποιείται με εικονικό τίμημα (μικρότερου του πραγματικού) για την αποφυγή πληρωμής φόρου μεταβίβασης, ως τρόπο μείωσης συναλλακτικού εξόδου. Βασικό μεθοδολογικό εργαλείο της έρευνας αυτής είναι η οικονομική ανάλυση του δικαίου, η οποία προσεγγίζει και ερμηνεύει το δίκαιο σύμφωνα με τα πορίσματα της οικονομικής επιστήμης. Ο διεπιστημονικός αυτός κλάδος θεμελιώθηκε στο πρωτοποριακό έργο του Ronald Coase - ο οποίος τιμήθηκε με το βραβείο του Νόμπελ Οικονομικών για την συμβολή του στην οικονομική επιστήμη, το 1991 - και εξελίχθηκε σε νέο κλάδο από τον Richard Posner. Η εν λόγω θεωρία είναι αποτέλεσμα της σύζευξης της Νομικής και της Οικονομικής επιστήμης. Για τον λόγο αυτό, απαραίτητη προϋπόθεση για την κατανόηση και την αξιοποίηση της θεωρίας αυτής από τον νομικό είναι η εξοικείωση με τα μεθοδολογικά εργαλεία και με έννοιες της οικονομικής επιστήμης, όπως λ.χ. μικροοικονομία, αποτελεσματικότητα, σύγκριση κόστους-οφέλους κα. Η μελέτη αυτή χωρίζεται σε τρία μέρη, όπου στο πρώτο γίνεται προσπάθεια περιγραφής της σχέσης του δικαίου με τα οικονομικά αλλά και μια προσπάθεια εξοικείωσης και με τα εργαλεία της Οικονομικής Επιστήμης. Ειδικότερα, γίνεται αναφορά της σχέσης των δύο επιστημών με την παρουσίαση των αντικειμένων των δύο επιστημών καθώς και οι μεθοδολογίες που ακολουθούν. Επίσης, στο πρώτο μέρος αναφέρονται μόνο εκείνα τα εργαλεία και μόνο εκείνες οι έννοιες (μικροοικονομική, υπόθεση της σπάνης, συμπεριφορικό υπόδειγμα του homo economicus, περιορισμένη ορθολογικότητα, οικονομικά της ευημερίας) της Οικονομικής Επιστήμης που θα χρησιμεύσουν για την κατανόηση της θεωρίας της οικονομικής ανάλυσης του δικαίου γενικότερα, αλλά και για την κατανόηση του θέματος της παρούσας έρευνας. Στη συνέχεια, το δεύτερο μέρος αφιερώνεται στην οικονομική ανάλυση του δικαίου. Συγκεκριμένα, γίνεται μια σύντομη ιστορική αναφορά της γέννησης της οικονομικής ανάλυσης του δικαίου, δίνεται ένας ορισμός της θεωρίας αυτής με αναφορά στα μεθοδολογικά εργαλεία της στα οποία θεμελιώνεται. Τέλος, στο τρίτο μέρος παρουσιάζεται η έννοια της εικονικότητας καθώς και η αντιμετώπιση της από δίκαιο και δη από τον ελληνικό αστικό κώδικα. Στη συνέχεια γίνεται μια προσπάθεια οικονομικής ανάλυσης της εικονικότητας ως τρόπος μείωσης των συναλλακτικών εξόδων προκειμένου να καταλήξουν τα δικαιώματα στο μέρος που αξιολογεί περισσότερο. Είναι μια προσπάθεια που επιβεβαιώνει τις απόψεις του Ronald Coase στην περίπτωση που τα συναλλακτικά έξοδα είναι υψηλά εμποδίζοντας να συνάπτονται επωφελείς συμβάσεις καθώς και την άποψη του Richard Posner, ο οποίος υποστηρίζει πως όταν υπάρχουν εμπόδια (όπως λ.χ. τα υψηλά συναλλακτικά κόστη) για την σύναψη συμβάσεων που αυξάνουν την κοινωνική ευημερία τότε το δίκαιο, ήτοι ο νόμος ή τα δικαστήρια πρέπει να μιμηθούν την αγορά ως μια προσπάθεια να καταλήξουν οι πόροι εκεί που αξιολογούνται περισσότερο, ως μια προσπάθεια αύξησης της κοινωνικής ευημερίας.