Η διανοητική ιδιοκτησία στη σύγχρονη γεωργία

Abstract

Δεν χωρεί αμφιβολία ότι η γεωργία κατέχει διαχρονικά, καίριας σημασίας θέση στην εξέλιξη του ανθρώπινου πολιτισμού. Ωστόσο, ο αυξανόμενος πληθυσμός και η κλιματική αλλαγή καθιστούν αναγκαία την καινοτομία και την υιοθέτηση νέων και εξελιγμένων τεχνολογιών στον αγροτικό τομέα. Με αυτόν τον τρόπο θα επιτευχθεί αφενός ο στόχος της οικονομικής και αφετέρου της περιβαλλοντικής βιωσιμότητας, ενώ θα διασφαλιστεί και ο εφοδιασμός σε τρόφιμα παγκοσμίως. Απαραίτητη προϋπόθεση της καινοτομίας συνιστά η χρηματοδότηση ή επένδυση στην αγροτική έρευνα και ανάπτυξη. Αναδεικνύεται, λοιπόν, η άρρηκτη σχέση της διανοητικής ιδιοκτησίας με τον τομέα της γεωργίας, καθώς τα δικαιώματα διανοητικής ιδιοκτησίας και η παρεχόμενη προστασία λειτουργούν ως κίνητρο για τα πρόσωπα και τις εταιρείες να επενδύσουν, να καινοτομήσουν και κατ΄επέκταση να συμβάλλουν στην κοινωνική πρόνοια και ευημερία. Πράγματι, στον τομέα της γεωργίας συντελείται μια τεχνολογική και πληροφοριακή επανάσταση, γνωστή ως «ψηφιακή αγροτική επανάσταση» (digital agricultural revolution). Η παρούσα εργασία ασχολείται αρχικά με τις σύγχρονες τεχνολογίες που επηρεάζουν και διαμορφώνουν τη νέα διάσταση της γεωργίας, ήτοι τη βιοτεχνολογία, τη γενετική μηχανική και τις τεχνολογίες του precision agriculture, και έπειτα με τα δικαιώματα πνευματικής και βιομηχανικής ιδιοκτησίας που απορρέουν και συνδέονται ακριβώς με αυτή την ψηφιακή επανάσταση στο χώρο της γεωργίας. Με την ενσωμάτωση τεχνολογιών αιχμής στις αγροτικές επιχειρήσεις η γεωργία μεταβάλλεται σε ένα περιβάλλον πλούσιο σε εφαρμογές. Συμπερασματικά, από τη μια πλευρά, τα δικαιώματα διανοητικής ιδιοκτησίας συμβάλλουν στην αποκάλυψη και ροή της τεχνολογίας με στόχο τη βιώσιμη ανάπτυξη. Από την άλλη πλευρά ενδέχεται να εμποδίζουν τη βιώσιμη ανάπτυξη, καθώς η συνήθως προστατευτική προσέγγιση των δικαιωμάτων που ακολουθείται ως στρατηγική από τις εταιρείες εμποδίζει ή καθιστά ιδιαίτερα δυσχερή την πρόσβαση άλλων στις προστατευόμενες τεχνολογίες. Παρατηρείται, ότι μόλις σύγχρονες τεχνολογίες καταστούν οικονομικά προσιτές, θα επέλθει ένας «εκδημοκρατισμός» της καινοτομίας στη γεωργική βιοτεχνολογία. Σε ένα πλαίσιο κοινωνικής και περιβαλλοντικής βιωσιμότητας, η συζήτηση στρέφεται σε μια ανοιχτή στάση και υιοθέτηση μηχανισμών κοινής χρήσης, όπως κοινότητες διπλωμάτων ευρεσιτεχνίας (patent pools), καθώς και στην υιοθέτηση υπεύθυνων στρατηγικών εκμετάλλευσης των δικαιωμάτων διανοητικής ιδιοκτησίας, που θα έχουν ως σημείο αναφοράς το περιβάλλον και την κοινωνία.