Διερεύνηση των απόψεων μουσικοθεραπευτών σχετικά με τις επιδράσεις της μουσικοθεραπείας και του κλινικού αυτοσχεδιασμού σε παιδιά με αυτισμό

Abstract

Σκοπός της διπλωματικής εργασίας είναι να διερευνήσει τις απόψεις των μουσικοθεραπευτών σχετικά με τις επιδράσεις της μουσικοθεραπείας και του κλινικού αυτοσχεδιασμού σε παιδιά με αυτισμό. Για τον λόγο αυτό πραγματοποιήθηκε πρωτογενής ποσοτική έρευνα με ερωτηματολόγια που απαντήθηκαν από επαγγελματίες μουσικοθεραπευτές. Όταν γίνεται αναφορά σε άτομο που ανήκει στο αυτιστικό φάσμα νοούνται, καταστάσεις αναπηρίας, που έχουν εμφανιστεί από τη βρεφική ή και παιδική ηλικία (Wing, 2000). Παρ’ όλα αυτά έχουν δοθεί πολλοί ορισμοί για τον αυτισμό. Σύμφωνα με τους Johnson και Myers (2007) αυτισμός είναι η αναπτυξιακή δυσκολία, η οποία επηρεάζει σημαντικά τη λεκτική και τη μη λεκτική επικοινωνία του ατόμου, την κοινωνική του αλληλεπίδραση και εμφανίζεται συχνά πριν από την ηλικία των 3 ετών. Το αυτιστικό φάσμα επηρεάζει αρνητικά την εξέλιξη του ατόμου. Σύμφωνα με τους Lofthouse και συν. (2012) τα χαρακτηριστικά γνωρίσματα του αυτισμού είναι οι επαναλαμβανόμενες δραστηριότητες και οι στερεοτυπικές κινήσεις. Άλλο γνώρισμα μπορεί να είναι η αντίσταση που παρουσιάζει το άτομο σε αλλαγές του περιβάλλοντός του. Για τους Κάκουρο και Μανιακάκη (2006) αυτισμός είναι η δυσκολία του ατόμου να κατανοήσει ό,τι βλέπει, ακούει, ή, αισθάνεται. Αυτό δημιουργεί σοβαρά προβλήματα επικοινωνίας. Ο αυτισμός επηρεάζει όλους τους τομείς της καθημερινότητας του ατόμου. Οι πρώτες αυτιστικές ενδείξεις συναντώνται μετά τα 3 έτη της ζωής του παιδιού, και πριν από την ηλικία των 18 ετών. Η εφαρμογή της μουσικής για θεραπευτικούς σκοπούς είναι τόσο παλιά όσο και η ιστορία της μουσικής. Προσαρμόζεται ανάλογα με τις ανάγκες του θεραπευόμενου. «Ο θεραπευόμενος μπορεί να επιλέξει ο ίδιος ή να δώσει κάποια στοιχεία των εκφραστικών και επικοινωνιακών του αναγκών και ο θεραπευτής με προσεκτική παρατήρηση και δοκιμές θα παρουσιάσει τα υλικά και θα κάνει και την επιλογή του υλικού του με τον ίδιο τρόπο» (Ψαλτοπούλου – Καμίνη, 2015: 51). Τα μέσα που χρησιμοποιούνται στη μουσικοθεραπεία είναι η οικειότητα (Ψαλτοπούλου – Καμίνη, 2015:69), η χαλάρωση (Ψαλτοπούλου – Καμίνη, 2015:69), η μάθηση (Ψαλτοπούλου – Καμίνη, 2015:51), και η αυτοέκφραση (Ψαλτοπούλου – Καμίνη, 2015:51). Με τα μέσα αυτά δίνεται η δυνατότητα στον θεραπευόμενο να αναπτύξει τη λεκτική και βλεμματική επαφή, τον σωματικό συντονισμό, τη λεπτή κινητικότητα και τη συναισθηματική έκφραση. Εν προκειμένω «η μουσικοθεραπεία εμπεριέχεται στη θεωρητική και πρακτική εφαρμογή της ολιστικής θεραπευτικής παρέμβασης» (Ψαλτοπούλου – Καμίνη, 2015:110). Οι μουσικοθεραπευτές δηλώνουν ότι η επίδραση της μουσικοθεραπείας στοχεύει στην αποκατάσταση της ψυχικής, σωματικής και πνευματικής υγείας των ατόμων αυτών (Geretsegger et al., 2014; Mattos, 2015; McLaurin et al., 2017). Μέσα από τη μουσική επικοινωνία ο άνθρωπος ανακαλύπτει την ολότητα της ύπαρξής του. Ο εσώτερος κόσμος του ανθρώπου αναζητά την αυτό-εξωτερίκευσή του, η οποία επιτυγχάνεται μέσα από τη μουσικοθεραπεία. Σκοπός της μουσικοθεραπείας είναι η στήριξη και ενεργοποίηση της επικοινωνίας των ατόμων, που ζουν μέσα στο αυτιστικό φάσμα (Pellitteri 2000). Ο εξωτερικός κόσμος του ανθρώπου είναι γεμάτος από ηχητικά ερεθίσματα, τα οποία αξιοποιεί σε προσωπικό επίπεδο μέσα από τις επιδράσεις των εμπειριών και των βιωμάτων της ζωής του (Ρούσος, 2017). Η δημιουργία θα φτάσει και στην αναδημιουργία που είναι η εσωτερική κατάκτηση, η υπέρβαση (Τσίρης, 2005:50). Η Μουσικοθεραπεία μέσα από τη σχέση εμπιστοσύνης που καλλιεργείται ανάμεσα στον θεραπευτή και τον πελάτη βοηθά τον δεύτερο να αναπτύξει την επικοινωνιακή του ικανότητα, να οριοθετηθεί και γενικά να αναπτυχθεί διαπροσωπικά (Hitchcock, 1982). Από την άλλη πλευρά αξίζει να αναφερθεί η έρευνα των Bieleninik και συν. (2017) η οποία δεν υποστηρίζει τη χρήση της αυτοσχεδιαστικής μουσικοθεραπείας για τη μείωση των συμπτωμάτων σε παιδιά με διαταραχή του φάσματος του αυτισμού, δεδομένου ότι μεταξύ των παιδιών με διαταραχή του φάσματος του αυτισμού, η αυτοσχεδιαστική μουσικοθεραπεία, σε σύγκριση με τη βελτιωμένη τυποποιημένη περίθαλψη, δεν είχε σημαντική διαφορά στη σοβαρότητα των συμπτωμάτων με βάση τον τομέα κοινωνικής επίδρασης σε διάστημα 5 μηνών