Αίτια και αντιλήψεις παρεκκλίνουσας φορολογικής συμπεριφοράς: μία εμπειρική προσέγγιση στον νομό Πέλλας

Abstract

Το φαινόμενο της παρεκκλίνουσας φορολογικής συμπεριφοράς αποτελεί διαχρονικό πρόβλημα που αντιμετωπίζουν πολλές χώρες του κόσμου, μεταξύ των οποίων και η Ελλάδα. Η φοροδιαφυγή, η φοροαποφυγή και η παραοικονομία είναι οι πιο συχνές μορφές φορολογικής παραβατικότητας που ακολουθούν οι φορολογούμενοι στην προσπάθειά τους να μειώσουν τη φορολογική τους υποχρέωση. Στην παρούσα διπλωματική εργασία προσεγγίζεται το ζήτημα αυτό τόσο με ανάλυση της βιβλιογραφίας όσο και με εμπειρική μελέτη. Αρχικά, παρουσιάζεται η έννοια της φορολογίας, οι λειτουργίες του φόρου και οι αρχές που πρέπει να διέπουν ένα φορολογικό σύστημα. Ακολουθεί η ανάλυση της έννοιας της απάτης καθώς και η παρουσίαση των «σχημάτων» της απάτης που συναντώνται στη βιβλιογραφία. Στη συνέχεια, αναλύεται η φορολογική παραβατικότητα και συγκεκριμένα παρουσιάζονται η φοροδιαφυγή, η φοροαποφυγή και η παραοικονομία ως μορφές παρεκκλίνουσας φορολογικής συμπεριφοράς. Ακόμη, αναλύεται η φορολογική ηθική ως καθοριστικός παράγοντας διαμόρφωσης της φορολογικής συμπεριφοράς του ατόμου. Επίσης, αναλύονται οι λόγοι μη φορολογικής συμμόρφωσης καθώς και οι παράγοντες που διαμορφώνουν τη φορολογική συμπεριφορά. Ακολουθεί μία εμπειρική προσέγγιση, με τη συλλογή στοιχείων μέσω ερωτηματολογίου, σκοπός της οποίας είναι να αναδείξει τους λόγους για τους οποίους δεν συμμορφώνονται οι φορολογούμενοι με τις φορολογικές αρχές. Αποδεικνύεται ότι οι περισσότεροι φορολογούμενοι θεωρούν πως το ύψος των φορολογικών συντελεστών είναι ιδιαίτερα υψηλό και η ποιότητα των δημοσίων αγαθών και υπηρεσιών που τους προσφέρει το κράτος δεν ανταποκρίνεται στο ύψος των φόρων που πληρώνουν. Ακόμη, η πεποίθηση των πολιτών για το φορολογικό σύστημα και η εμπιστοσύνη τους σε αυτό διαδραματίζουν ιδιαίτερα σημαντικό ρόλο. Τέλος, οι αδυναμίες του φορολογικού συστήματος για τον εντοπισμό και την επιβολή ποινής σε αυτούς που δεν συμμορφώνονται καθώς και η μη επιβράβευση των έντιμων φορολογούμενων αποτελούν λόγους μη συμμόρφωσης με την φορολογική νομοθεσία.