Αυτοσχεδιασμός και μουσική σύνθεση στη μουσικοθεραπεία με παιδί που βρίσκεται στο φάσμα του αυτισμού υψηλής λειτουργικότητας: μια μελέτη περίπτωσης.

Abstract

Μέσα από τις υπάρχουσες ερευνητικές μελέτες και τη σχετική βιβλιογραφία γίνεται γνωστό ότι η μουσικοθεραπεία αποτελεί ένα πολύ αποτελεσματικό θεραπευτικό μέσο για τα παιδιά που βρίσκονται στο φάσμα του αυτισμού (Alvin & Warwick, 1991; Hintz, 2013; Kaplan & Steele, 2005; Kern, Wolery, & Aldridge, 2007; Kim Wigram & Gold, 2008, 2009; Nordoff & Robbins, 1964, 1977, 2007; Stevens & Clark, 1969 στο: Wheeler, 2015). Ωστόσο, έχουν πραγματοποιηθεί λιγοστές μουσικοθεραπευτικές μελέτες για τα παιδιά που βρίσκονται στο φάσμα του αυτισμού υψηλής λειτουργικότητας - Άσπεργκερ (HFA /AS), (Baker & Krout, 2009). Στην παρούσα εργασία διερευνήθηκε η επίδραση που μπορεί να έχει η μουσικοθεραπεία στις κοινωνικές δεξιότητες ενός παιδιού που βρίσκεται στο φάσμα του αυτισμού υψηλής λειτουργικότητας. Οι παρατηρήσεις της έρευνας καταγράφηκαν μέσω συγκεκριμένων παρεμβάσεων Μουσικοθεραπείας. Αρχικά, μέσω του «μουσικού κλινικού αυτοσχεδιασμού» και στη συνέχεια μέσω της μουσικής δημιουργίας τραγουδιών - σύνθεσης μουσικοθεατρικών ιστοριών. «Ο μουσικός κλινικός αυτοσχεδιασμός υπήρξε μια αποτελεσματική μέθοδος στη θεραπεία των παιδιών με αυτισμό, στη στόχευση σκοπών για συσχέτιση, επικοινωνία, κοινή προσοχή και κοινωνικό-συναισθηματικές ικανότητες» (Carpente, 2009; Kim κ.ά, 2008; Nordoff & Robbins, 2007; στο: Wheeler, 2015, σ. 500).«Η αυτοσχέδια δημιουργία τραγουδιών» ορίζεται ως τα αυθόρμητα δημιουργημένα μουσικά και λεκτικά συστατικά, όπως παράγονται στη στιγμή από τον πελάτη και διευκολύνονται από τον μουσικοθεραπευτή, για να δημιουργήσουν ένα αισθητικό σύνολο» (Amir, 1990; στο: Asch, 2016, σ. 2). Όπως αναφέρει η Thompson (2007), ο αυτοσχεδιασμος μοιάζει με συμβολικό παιχνίδι και τα παιδιά μέσα από τη μουσική και τις λέξεις μπορούν να εξερευνήσουν, να αναπαραστήσουν και να προβάλουν τα συναισθήματα, τις σκέψεις και τις εμπειρίες τους. Η προβολή των εμπειριών τους γίνεται είτε με συμβολικό , είτε με φανταστικό τρόπο. Συγκεκριμένα, η έρευνα πραγματοποιήθηκε μέσω ενός μοντέλου που αναπτύχθηκε και οργανώθηκε, αφενός μέσα από την τριμερή σχέση θεραπευτή-μουσικής-παιδιού και αφετέρου με βάση τις ανάγκες και την ενθάρρυνση των καλλιτεχνικών δεξιοτήτων του παιδιού χρησιμοποιώντας τη μουσική με δημιουργικό τρόπο. Η μουσική δημιουργία, ο σταδιακός τρόπος προσέγγισης και έκφρασης της μουσικής μέσα από τις συνεδρίες της Μουσικοθεραπείας, καθώς και η σταδιακή διαδικασία εξωτερίκευσης των ψυχικών καταστάσεων και συναισθημάτων μέσω της μουσικής, φάνηκε να έχει σημαντική επίδραση στο παιδί. Οι επιδράσεις αυτές αφορούν στην ικανότητα συμμετοχής και διάδρασης, στη διεύρυνση του εκφραστικού φάσματος και στη μείωση της υπερδιέγερσης, η οποία μετουσιώθηκε σε εκφραστική καλλιτεχνική δημιουργία. Το πρώτο μέρος της εργασίας εστιάζει στη βιβλιογραφική επισκόπηση, συλλέγει και συγκεντρώνει πληροφορίες για τον αυτισμό υψηλής λειτουργικότητας - Άσπεργκερ. Ακολούθως, γίνονται αναφορές σε συγκεκριμένες μουσικοθεραπευτικές τεχνικές και μεθόδους, οι οποίες χρησιμοποιήθηκαν και επηρέασαν την παρούσα ερευνητική μελέτη. Το δεύτερο μέρος αποτελεί το ερευνητικό κομμάτι στο οποίο παρουσιάζεται η ποιοτική έρευνα και η παρουσίαση των ερευνητικών δεδομένων, η οποία γίνεται μέσω της μεθόδου μελέτης περίπτωσης. Για την ανάλυση και την ανάδειξη των ερευνητικών ευρημάτων χρησιμοποιήθηκαν ως εργαλεία μέτρησης οι κλίμακες 1 και 2 των Nordoff & Robbins (1980, 2007), οι οποίες αποτυπώνουν τα επίπεδα εμπλοκής του παιδιού σε σχέση με τον θεραπευτή στη μουσική αλληλεπίδραση και στη μουσική επικοινωνία. Για τον καλύτερο έλεγχο της αξιοπιστίας της πιλοτικής μελέτης, πραγματοποιήθηκε «τριγωνοποίηση των δεδομένων» (Robson, 2007) από τρεις ερευνητές και μικρές συνεντεύξεις - εμπειρίες για τη μουσικοθεραπευτική διαδικασία από το ίδιο το παιδί, τους γονείς και την ψυχολόγο του, τα οποία συγκλίνουν.