Ο ρόλος των διεθνών οργανισμών στα προγράμματα αφοπλισμού, αποστράτευσης και επανένταξης (DDR) στο πλαίσιο της οικοδόμησης της ειρήνης μετασυγκρουσιακών περιοχών. Μια κριτική αποτίμηση.

Abstract

Το διεθνές σύστημα, σε αντίθεση με το εσωτερικό των κρατών, είναι άναρχο. Για το λόγο αυτό, προκαλείται το αίσθημα ανασφάλειας και φόβου στις μονάδες του. Η αυτοβοήθεια (self help) που είναι κατ’ ανάγκην η αρχή της δράσης σε μία άναρχη τάξη, αποτελεί μια στρατηγική συμπεριφορά των κρατών απέναντι στις αναδυόμενες απειλές. Σύμφωνα με τον Waltz: «Για να πετύχουν τους αντικειμενικούς σκοπούς τους και να διατηρήσουν την ασφάλειά τους οι μονάδες που βρίσκονται σε κατάσταση αναρχίας θα πρέπει να βασίζονται στα μέσα που μπορούν να κινητοποιήσουν και στους διακανονισμούς που μπορούν να κάνουν για τους εαυτούς τους». Στον αντίποδα της ρεαλιστικής προσέγγισης της αυτοβοήθειας των κρατών, η Διεθνής Κοινωνία, στο πλαίσιο της διεθνούς ασφάλειας και ειρήνης, θέτει ως πρωταρχικό στόχο και γνώμονα της δράσης της, τη συλλογική ασφάλεια. Η συλλογική ασφάλεια, ως ένα σύστημα διατήρησης της ειρήνης, προκειμένου να λειτουργήσει αποτελεσματικά πρέπει να θεωρείται αδιαίρετη και συνεπώς, απειλές κατά της ειρήνης οπουδήποτε και αν αναφύονται, πρέπει να αντιμετωπίζονται ως αντικείμενο πρωταρχικού ενδιαφέροντος από όλα τα μέλη της Διεθνούς Κοινότητας. Η αντιμετώπιση των απειλών, συνίσταται στην ανάληψη δράσης εκ μέρους όλων των κρατών και τη λήψη εξαναγκαστικών μέτρων με σκοπό την αποτροπή επικείμενης απειλής. Το τέλος του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου εγκαινίασε σταδιακά, σε διεθνές και περιφερειακό επίπεδο, ένα εκτεταμένο πλέγμα αρχών, κανόνων και θεσμών προστασίας των δικαιωμάτων του ανθρώπου. Ενώ είναι εύκολο να περιγράψει κάποιος την επιθυμητή διαδρομή προς την ειρήνη, δεν είναι το ίδιο εύκολο να την ακολουθήσει στην πράξη. Θεωρητικά, ο δρόμος οδηγεί από τον πόλεμο στην ειρήνη και από εκεί στην ανοικοδόμηση του κράτους και στην επιτυχία. Στην Αφρική, μετά από μια σύντομη μείωση των συγκρούσεων στις αρχές της δεκαετίας του 2000, σημειώθηκε σταθερή αύξηση των ένοπλων συγκρούσεων στην περιοχή. Ο μύθος σχετικά με τα κοινά συναισθήματα για τα δεινά του αποικιακού παρελθόντος που εμπόδιζε το ξέσπασμα πολέμων μεταξύ των πρόσφατα ανεξάρτητων εθνών, κυρίως στην Αφρική, καταρρίφθηκε. Δεν υπήρξαν μόνο συγκρούσεις μεταξύ των κρατών αλλά και ενδοκρατικές συγκρούσεις. Εντός των κρατών, υπάρχουν αμφισβητήσεις για εξουσία σε κεντρικό επίπεδο με πολιτικούς στόχους. Σε τοπικό επίπεδο, τα κίνητρα των εμπόλεμων για τη συνέχιση της σύγκρουσης πυροδοτούνται από την επιθυμία για φυσικό έλεγχο του χώρου είτε για ιδεολογικούς λόγους είτε για οικονομικό όφελος. Δεδομένου ότι οι περισσότερες σημερινές συγκρούσεις βρίσκονται στην περιοχή της Αφρικής και δεδομένης της ασάφειας της βίας, η διαδικασία οικοδόμησης της ειρήνης έχει γίνει περίπλοκη και δύσκολη στον συρρικνούμενο χώρο, ενώ η αποτυχία της διατήρησης της ειρήνης θα μπορούσε να ποικίλει από στρατηγικούς έως τακτικούς λόγους. Είναι στατιστικά αποδεδειγμένο ότι οι μισές από το σύνολο των χωρών που εξέρχονται από συγκρούσεις επιστρέφουν σε συγκρουσιακές καταστάσεις εντός πέντε ετών . Σήμερα, μαίνονται 54 ένοπλες συγκρούσεις σε όλο τον κόσμο . Αντικείμενο της παρούσας εργασίας είναι η εξέταση του ρόλου των Διεθνών Οργανισμών στα προγράμματα αφοπλισμού, αποστράτευσης και επανένταξης (DDR) στο πλαίσιο της οικοδόμησης της ειρήνης μετασυγκρουσιακών περιοχών, δίνοντας ιδιαίτερη έμφαση στον κύριο αναπτυξιακό στόχο της οικοδόμησης του κράτους.Όπως λέει και η γνωστή φράση, «η Ρώμη δεν χτίστηκε σε μια ημέρα», αλλά ήταν σαφώς αποτέλεσμα πολλών μεταβολών και μεταρρυθμίσεων, άλλων ειρηνικών και άλλων βίαιων. Ακόμη και υπό τις καλύτερες συνθήκες, η οικοδόμηση ειρήνης απαιτεί χρόνο. Χωρίς την υπομονή και την πολιτική βούληση για μια προγραμματισμένη και παρατεταμένη προσπάθεια, οι μεγάλης κλίμακας αποστολές σταθεροποίησης είναι πιθανό να αποτύχουν.