Πολιτική, οικονομία και ξένες παρεμβάσεις στην Οθωμανική Αυτοκρατορία κατά την περίοδο βασιλείας του Αμπντούλ Χαμίτ του Β’.

Abstract

Στην διπλωματική εργασία εξετάζονται η Πολιτική, η Οικονομία και οι ξένες παρεμβάσεις στην Οθωμανική Αυτοκρατορία κατά την περίοδο βασιλείας του Αμπντούλ Χαμίτ του Β΄. Η διακυβέρνηση του υπήρξε σκληρή και απολυταρχική. Βασίλεψε από το 1876 έως το 1909 και βασικό χαρακτηριστικό της διακυβέρνησης του ήταν η απενεργοποίηση του μεταρρυθμιστικού κινήματος του Τανζιμάτ. Για την ανάρρηση του στη διακυβέρνηση της αυτοκρατορίας χρησιμοποίησε τη βοήθεια και τη στήριξη μιας ομάδας φιλελεύθερων υπουργών και ήταν αυτός ο οποίος εξέδωσε το πρώτο Οθωμανικό σύνταγμα. Η φιλελεύθερη αυτή έναρξη της διακυβέρνησης του είχε ως βασικό σκοπό τον περιορισμό των ξένων επεμβάσεων σε μια περίοδο κατά τη διάρκεια της οποίας οι εξεγέρσεις σε Βουλγαρία, Σερβία και Μαυροβούνιο μαίνονταν έχοντας πολλά θύματα. Οι προσπάθειες αιματηρής κατάπνιξης των εξεγέρσεων αυτών είχαν ως απότοκο την αγανάκτηση των Δυτικών Δυνάμεων και της Ρωσίας, οδηγώντας και σε νέο ρωσοτουρκικό πόλεμο. Ο τελευταίος έληξε με ανακωχή και την σύναψη της συνθήκης του Αγίου Στεφάνου η οποία υπήρξε ιδιαίτερα επαχθής για την Οθωμανική Αυτοκρατορία αφού έχασε τη Σερβία, τη Βοσνία, την Ερζεγοβίνη, την Ρουμανία, το Μαυροβούνιο, ενώ στη Βουλγαρία παραχωρούνταν αυτονομία. Η ταπεινωτική αυτή ήττα για το Σουλτάνο ήταν ενδεικτική σχετικά με το πόσο μικρή μόνο βοήθεια θα μπορούσε να περιμένει από την Δύση, ειδικά αν απέκλειε τις Μεγάλες Δυνάμεις από την ανάμιξη τους στα εσωτερικά της αυτοκρατορίας. Υπό αυτές τις συνθήκες η πολιτική του Σουλτάνο άλλαξε σύντομα θεμελιωδώς. Δύο χρόνια μετά την ενθρόνιση του ανέστειλε το σύνταγμα και η σαραντάχρονη διακυβέρνηση του υπήρξε ιδιαίτερα σκληρή εξοντώνοντας βάναυσα όποιους θεωρούσε ύποπτους στασιασμού. Σημαντικός παράγοντας της εξωτερικής του πολιτικής υπήρξε η σχέση του με τη Γερμανία. Ειδικότερα, αφού η Τυνησία καταλήφθηκε από τους Γάλλους το 1881 και η Αίγυπτος από τους Βρετανούς το 1882, ο Σουλτάνος στράφηκε προς τη Γερμανία με αιχμή του δόρατος της πολιτικής του την παραχώρηση σημαντικών έργων όπως το δικαίωμα κατασκευής σιδηροδρόμου προς τη Βαγδάτη. Σημαντική εξέλιξη της εξωτερικής πολιτικής, επίσης, υπήρξε και η κατάληψη της Ανατολικής Ρωμυλίας από τη Βουλγαρία στην οποία ο Σουλτάνος αναγκάστηκε να υποχωρήσει. Στην συνέχεια, το 1894 οι Αρμένιοι με βασικό αίτημα την παροχή περισσότερων προνομίων εξεγέρθηκαν. Ωστόσο, η εξέγερση αυτή καταπνίγηκε στο αίμα με θύματα άνω των 20.000 ατόμων. Ακολούθως, μια νέα εξέγερση στην Κρήτη και η αναθέρμανση του ελληνοτουρκικού πολέμου το 1897 προκάλεσαν την εκ νέου ευρωπαϊκή παρέμβαση, από την οποία όμως απείχαν η Αυστρία και η Γερμανία. Σε ότι αφορά την εσωτερική του πολιτική, ο Αμπντούλ Χαμίτ Β΄ βασίστηκε σε μεγάλο βαθμό στον πανισλαμισμό προκειμένου να κερδίσει την υποστήριξη του μουσουλμανικού κόσμου, τόσο των Οθωμανών υπηκόων ακόμη και αυτών που τον αντιπολιτεύονταν για τον τρόπο διακυβέρνησης του, αλλά και του ισλαμικού κόσμου στο εξωτερικό. Το γεγονός ότι κατήργησε το σύνταγμα και κυβέρνησε σκληρά δεν σήμανε, ωστόσο, ότι ήταν αναχρονιστικός. Αντίθετα, προχώρησε σε σημαντικές μεταρρυθμίσεις σε πολλούς τομείς της εσωτερικής πολιτικής. Χαρακτηριστικά, στο τομέα της εκπαίδευσης, εκτεταμένες υπήρξαν οι μεταρρυθμίσεις αφού ιδρύθηκαν σχολεία, ακαδημίες και στρατιωτικές σχολές σε όλη την έκταση της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Τα δικαστήρια εκσυγχρονίστηκαν σε ένα βαθμό αφού πλέον δεν εκδίκαζαν μόνο θρησκευτικές υποθέσεις, αλλά, επίσης, εμπορικές, πολιτικές και ποινικές. Με τη βοήθεια της Γερμανίας, όπως προαναφέρθηκε, πέρα από την κατασκευή σιδηροδρομικού έλαβε χώρα και η κατασκευή και τηλεγραφικού δικτύου. Η αυξημένη παρέμβαση των ευρωπαϊκών δυνάμεων στα εσωτερικά της αυτοκρατορίας σταδιακά δημιουργούσε όλο και μεγαλύτερη δυσφορία στο εσωτερικό. Προς το τέλος της βασιλείας του Αμπντούλ Χαμίτ Β΄ η ανωτέρω ανάμιξη και στα Βαλκάνια συνέδραμε στην ενδυνάμωση του στρατιωτικού κινήματος των Νεότουρκων. Η βραχυχρόνια επανάσταση των τελευταίων σήμανε και την εκθρόνιση του Σουλτάνου. Την εξουσία του ανέλαβε ο αδελφός του Μεχμέτ ο Β΄, ενώ ο έκπτωτος Σουλτάνος εξορίστηκε και περιορίστηκε σε μια πολυτελή βίλα στη Θεσσαλονίκη. Το προσωνύμιο «ο Κόκκινος Σουλτάνος» του αποδόθηκε αφενός, επειδή κατέπνιγε στο αίμα όποιες επαναστάσεις εξερράγησαν και αφετέρου, επειδή η εν γένει διακυβέρνηση του υπήρξε σκληρή. Για να καταφέρει να διατηρήσει τη σκληρή αυτή εξουσία στηρίχθηκε σε μεγάλο βαθμό στη μυστική αστυνομία, στους καταδότες και στη λογοκρισία, ωστόσο υπήρξε ταυτόχρονα επιτυχής στην οργάνωση ορισμένων τομέων της διοίκησης της αυτοκρατορίας.