Ο οικονομικός εγγραμματισμός

Abstract

Καθώς ο κόσμος γίνεται όλο και περισσότερο οικονομικά πολύπλοκος, το μέσο άτομο και η οικογένειά του έρχονται πιο συχνά αντιμέτωποι με τη λήψη εξαιρετικά εξελιγμένων και πολύ συχνά, μη αναστρέψιμων οικονομικών αποφάσεων. Η οικονομική κρίση του 2008, που χαρακτηρίστηκε εν μέρει από αυξημένες οικονομικές απώλειες, είχε ως αποτέλεσμα την αύξηση του ενδιαφέροντος γύρω από την καλύτερη κατανόηση του τρόπου ανάδειξης της σπουδαιότητας της εξοικονόμησης και της δανειστικής συμπεριφοράς. Η ικανότητα των ατόμων να λαμβάνουν τεκμηριωμένες οικονομικές αποφάσεις είναι ζωτικής σημασίας, προκειμένου να αναπτύξουν προσωπική οικονομική ευημερία και να συμβάλουν με τον τρόπο αυτό στην πιο αποτελεσματική κατανομή των χρηματοοικονομικών πόρων και τη μεγαλύτερη χρηματοοικονομική σταθερότητα, τόσο σε μικρο- όσο και σε μακρο-επίπεδο. Ωστόσο, χωρίς την κατανόηση των βασικών οικονομικών εννοιών, οι άνθρωποι δεν είναι καλά εξοπλισμένοι για να λαμβάνουν αποφάσεις που σχετίζονται με τη χρηματοοικονομική διαχείριση. Τα άτομα που είναι οικονομικά εγγράμματα, είναι σε θέση να κάνουν οικονομικές επιλογές που σχετίζονται με την αποταμίευση, τον δανεισμό και την επένδυση. Οι χρηματοοικονομικές γνώσεις παίζουν ιδιαίτερα σημαντικό ρόλο σε περιόδους, όπου όλο και πιο περίπλοκα χρηματοοικονομικά προϊόντα είναι εύκολα προσβάσιμα σε ένα ευρύ φάσμα του πληθυσμού. Για παράδειγμα, σε πολλές χώρες οι κυβερνήσεις προωθούν με διάφορα μέσα την πρόσβαση σε χρηματοπιστωτικές υπηρεσίες, με αποτέλεσμα ο αριθμός των ατόμων που κατέχει τραπεζικούς λογαριασμούς και έχει πρόσβαση σε πιστωτικά προϊόντα να αυξάνεται ραγδαία. Το 2003, η καθηγήτρια του Wright State University, Danna Moore, υποστήριξε ότι: «Οι πολίτες θεωρούνται χρηματοοικονομικά εγγράμματοι, εφόσον είναι ικανοί και μπορούν να αποδείξουν ότι χρησιμοποιούν αποτελεσματικά τις γνώσεις που έχουν. Ο χρηματοοικονομικός αλφαβητισμός δεν μπορεί να μετρηθεί άμεσα, οπότε χρησιμοποιούνται εναλλακτικές προσεγγίσεις. Ο αλφαβητισμός επιτυγχάνεται τόσο με την πρακτική εμπειρία όσο και με την ενεργή θεωρητική γνώση. Καθώς οι άνθρωποι επιμορφώνονται χρηματοοικονομικά, αναμένεται να γίνονται και πιο αποτελεσματικοί στη χρήση των οικονομικών τους πόρων». Επιπλέον, οι αλλαγές στον συνταξιοδοτικό τομέα μεταφέρουν την ευθύνη λήψης αποφάσεων σε συμμετέχοντες, που προηγουμένως βασίζονταν στους εργοδότες ή τις κυβερνήσεις τους για την οικονομική τους ασφάλεια μετά τη συνταξιοδότηση. Για το λόγο αυτό, η νέα οικονομική εποχή επιβάλλει πολύ μεγαλύτερο βάρος στους εργαζόμενους και τα νοικοκυριά τους, ώστε να γίνουν οικονομικά εγγραμματισμένοι - να μάθουν πώς να επεξεργάζονται οικονομικές πληροφορίες και να λαμβάνουν τεκμηριωμένες αποφάσεις σχετικά με τα οικονομικά των νοικοκυριών. Σκοπός της παρούσας εργασίας είναι η παρουσίαση της έννοιας του χρηματοοικονομικού εγγραμματισμού και η προσπάθεια μέτρησης αυτού, με την παράλληλη παρουσίαση οικονομικά αναλφάβητων περιπτώσεων και την έκθεση σχετικών διαγραμμάτων. Για την πραγμάτωσή της διενεργήθηκε βιβλιογραφική έρευνα σε σχετικά συγγράμματα, εργασίες και επιστημονικά άρθρα. Στο πρώτο κεφάλαιο γίνεται μια εννοιολογικής φύσεως οριοθέτηση και ανάλυση του οικονομικού εγγραμματισμού/ αλφαβητισμού, του χαμηλού επιπέδου χρηματοοικονομικών γνώσεων παγκοσμίως και της χρηματοπιστωτικής εκπαίδευσης ως λύση. Στο δεύτερο κεφάλαιο, ο ορισμός του χρηματοοικονομικού εγγραμματισμού γίνεται αντιληπτός κατόπιν παράθεσης συγκεκριμένων εννοιολογικών κατηγοριών, ενώ στη συνέχεια αναλύονται τα οφέλη του. Στο τρίτο κεφάλαιο, γίνεται λόγος για τη μέτρηση του χρηματοοικονομικού αλφαβητισμού, ενώ στο τέταρτο αναλύεται οι περιπτώσεις των νέων και των γυναικών. Τέλος, στο πέμπτο κεφάλαιο, γίνεται αναφορά στις προκλήσεις για τη χρηματοοικονομική εκπαίδευση, την αξιολόγηση κοινοτικών προγραμμάτων και το κοινοτικό πλαίσιο, ενώ στόχος είναι η εξαγωγή ορισμένων συμπερασμάτων.