Ο Τουρκικός αναθεωρητισμός στο Αιγαίο Πέλαγος. Αίτια - συνέπειες, πιθανοί τρόποι αντιμετώπισης

Abstract

Η διπλωματική εργασία πραγματεύεται τον αναθεωρητισμό της Τουρκίας και τις διεκδικήσεις που προκύπτουν από την φύση αυτού, στο Αιγαίο Πέλαγος. Πρόκειται για μία δυναμική κατάσταση την οποία η Τουρκία έχει ενσωματώσει στην άσκηση της εξωτερικής της πολιτικής υπό την ευρύτερη έννοια. Δεν είναι ένα φαινόμενο σύγχρονο αλλά αντίθετα, είχε αρχίσει να εμφανίζεται συστηματικά από την γειτονική χώρα πριν από 46 περίπου χρόνια. Αρχικά, ως όρος, επιχειρείται μία ομαλή εισαγωγή του αναγνώστη-μελετητή από την παράθεση κάποιων ορισμών που έχουν διατυπωθεί από ακαδημαϊκούς, όπως επίσης και κάποιων άλλων απαραίτητων εννοιών, των οποίων η αποσαφήνιση είναι απαραίτητη για την βαθύτερη κατανόηση του πονήματος. Υπό μία έννοια υιοθετείται ο ορισμός: αναθεωρητικό είναι κάθε κράτος το οποίο δεν είναι ικανοποιημένο με την ισχύουσα ισορροπία δυνάμεων στο υποσύστημα που ανήκει. Στο ίδιο πνεύμα, παρατίθενται και κάποιοι ορισμοί διάφορων στρατηγικών διά μέσου των οποίων προβάλλεται ο αναθεωρητισμός. Η θεωρία της ηγεμονικής σταθερότητας, η θεωρία της μεταβολής ισχύος και η θεωρία της ανάσχεσης είναι κάποιες από αυτές. Εμβαθύνοντας στην αναλυτική διαδικασία του εν λόγω θέματος, και εξετάζοντας το φαινόμενο από την σχέση αιτίου-αιτιατού, αναλύονται κάποιες εγγενείς αιτίες που αναδύουν τον αναθεωρητισμό. Δηλαδή, οι αιτίες που προκαλούν τη διαμόρφωση μιας τέτοιας εξωτερικής πολιτικής είναι: οι εθνικιστικές αντιλήψεις, το «ψευδές» δίλημμα ασφαλείας, οικονομικοί λόγοι αλλά και σαφώς, ηγεμονικές τάσεις οι οποίες εκ φύσεως είναι αναθεωρητικές αφού διαταράσσουν την ισορροπία δυνάμεων στο υποσύστημα. Μία διευκρινιστική κατάταξη των αιτιών και περαιτέρω ανάλυσή τους γίνεται στις αντίστοιχες ενότητες, όπου αποκωδικοποιείται και η επιρροή του «Στρατηγικού Βάθους» της Τουρκίας στην άσκηση της εξωτερικής της πολιτικής, σε συνδυασμό με την νέο-οθωμανική τάξη πραγμάτων στην γειτονική χώρα. Απόρροια του αναθεωρητισμού η οποία πηγάζει κυρίως από ιμπεριαλιστικές ιδεολογίες είναι το δόγμα της «Γαλάζιας Πατρίδας». Το συγκεκριμένο πολιτικο-στρατιωτικό δόγμα εγκολπώνει τις βλέψεις που έχει η τουρκική πολιτική και στρατιωτική ηγεσία και εκτός από αφήγημα αποτελεί και σχέδιο στρατιωτικής δράσης εναντίον της Ελλάδας. Κατόπιν, γίνεται εκτενής αναφορά των ελληνικών θέσεων επί των θεμάτων που η Τουρκία επιθυμεί να θέσει στη διεθνή κοινότητα και τους θεσμούς ως άλυτα (ή δυσεπίλυτα), προκειμένου να εξαναγκάσει τους πόλους επιρροοής να σχηματίσουν μία εικόνα περισσότερο ευνοϊκή για αυτά στα οποία αποσκοπούν οι Τούρκοι πολιτικοί με τον αναθεωρητισμό. Όμως, τίποτα από αυτά δεν έχει παραμείνει αδιευθέτητο από κάποιο νομικό κείμενο διμερώς αποδεκτό, όπως πχ. Συνθήκη της Λωζάννης, Συνθήκη των Παρισίων και Συμπληρωματικό Πρωτόκολλο. Επομένως, δεν υπάρχει κάποια διένεξη που παραμένει έωλη αφού και η ίδια η Σύμβαση για το Δίκαιο της Θάλασσας είναι σαφής και αδιαπραγμάτευτη ακόμα κι αν η Τουρκία αρνείται να κατοχυρώσει και να την αποδεχτεί. Καταρρίπτονται όλοι οι τουρκικοί ισχυρισμοί για τα θέματα που εγείρει η Τουρκία διαχρονικά και σχετίζονται με συνοριακές διαφορές και θέματα άσκησης κυριαρχίας σε θαλάσσιες περιοχές και νήσους, βραχονησίδες κ.ά. Στη συνέχεια, περιγράφονται ως σύντομη-αλλά περιλαμβάνοντας κρίσιμες λεπτομέρειες- εξιστόρηση των τριών σοβαρών κρίσεων που προκάλεσε η γειτονική χώρα και που κατά βάση επρόκειτο για αμιγώς πολεμικές κινητοποιήσεις. Τα γεγονότα του 1976, 1987 και των Ιμίων το 1996 αποτελούν αδιάψευστους μάρτυρες και απτές αποδείξεις για το πώς και σε τι βαθμό είναι διατεθειμένη η εκάστοτε τουρκική κυβέρνηση να οδηγήσει σε πολεμική σύρραξη για να επιβάλλει τις αναθεωρητικές της απόψεις. Μια προσεκτική και μεθοδική ανάλυση μας οδηγεί αβίαστα στην εξαγωγή συμπερασμάτων τα οποία προφανώς, αποτελούν μεθόδους επίτευξης του αναθεωρητισμού. Βεβαίως, η σύγκριση με τις ημέτερες διαπραγματευτικές κινήσεις σε διπλωματικό αλλά και στρατιωτικό επίπεδο με έμφαση στα πιθανά λάθη που διαπράχθηκαν είναι μείζονος σημασίας, ώστε να γίνει αντιληπτό στον αναγνώστη το τι θα έπρεπε να είχε αλλάξει και άλλαξε, σύμφωνα πάντα, και με τα τωρινά δεδομένα. Με αυτόν τον τρόπο συντελείται και η νοηματική μετάβαση στο επόμενο κεφάλαιο στο οποίο αναλύονται τα θέματα που αφορούν στους τρόπους αντίδρασης της Ελλάδας σε τέτοιες εκφάνσεις της Τουρκίας, προσηλωμένη σε μία πιο αποτελεσματική εθνική στρατηγική αποτροπής, πολύ-επίπεδη και σύγχρονη, η οποία λαμβάνει σαν μία παράμετρο και την εμπλοκή σε μία πιθανή πολεμική σύρραξη μεταξύ Ελλάδος και Τουρκίας. Θέτει ως στόχο την αποτροπή απώλειας εθνικού εδάφους, θάλασσας και αέρα και όχι την αποφυγή της ίδιας της στρατιωτικής εμπλοκής ακόμα κι αν αναφερόμαστε σε χώρες που ως μέλη του ΝΑΤΟ θεωρούνται σύμμαχοι, και τις ενδεχόμενες συνέπειες που θα επιφέρει μια τέτοια εξέλιξη στη συνοχή και το γόητρο της συμμαχίας. Απαραίτητη, σαφώς, η ρεαλιστική προσέγγιση του θέματος που απορρίπτει τυχόν παραπομπή των ελληνοτουρκικών διαφορών για το Αιγαίο στο Διεθνές Δικαστήριο, καθότι και μόνο η σύμφωνη γνώμη για μια τέτοια παραπομπή ισοδυναμεί με έμμεση αποδοχή του ότι πιθανόν θα πρέπει κάποια συμφωνηθέντα και κοινώς αποδεκτά από τα κοινοβούλια των δύο χωρών, να τροποποιηθούν και άρα δηλαδή, εξαναγκασμό σε αναθεώρηση ολόκληρης της Συνθήκης της Λωζάννης και χάραξη νέων συνόρων. Παρατίθενται κάποιες προτάσεις που ισοδυναμούν με συμπεράσματα της ανάλυσης και της εξέτασης των πτυχών του θέματος αυτού αλλά ταυτόχρονα και απόδοση μιας μερικής πραγματικότητας για ό,τι συμβαίνει στο Αιγαίο τόσα χρόνια. Η ισχνή ελληνική διπλωματική αντιμετώπιση, η μη μετάδοση της πολιτικής εντολής και η προσκόλληση σε εξωγενείς δρώντες, έπληξαν το γόητρο της Ελλάδος. Παρόλα αυτά, η ενίσχυση των συντελεστών ισχύος και η από-δαιμονοποίηση των εξελίξεων που πιθανόν να συμβούν μας καθοδηγεί στην χάραξη μιας περισσότερο εύστοχης αποτρεπτικής πολιτικής χρησιμοποιώντας κάθε δυνατό μέσο για τον σκοπό αυτό. Όλα αυτά, οφείλουν να τεθούν στη βάση της αποδοχής της πρότασης ότι η Τουρκία με την δήλωση της απειλής πολέμου εις βάρος της Ελλάδας σε περίπτωση επέκτασης της αιγιαλίτιδας ζώνης και της ανακήρυξης ΑΟΖ έχει αποσαφηνίσει εξ αρχής το δίκο της τρόπο αντιμετώπισης που δεν δείχνει ότι λαμβάνει υπόψιν το Διεθνές Δίκαιο κι επομένως αυτό από μόνο του περικλείει μια απειλή για το πόσο απρόβλεπτα μπορεί να δράσει. Η πεποίθηση, δε, ότι ο αναθεωρητισμός όσο εκδηλώνεται ως αντίδραση στο δίλημμα ασφαλείας της Τουρκίας και στη εν γένει απειλή των «ζωτικών της συμφερόντων», δεν θα παύσει να υφίσταται αλλά όμως, θα πρέπει η Ελλάδα και οι ιθύνοντες της εξωτερικής της πολιτικής να το θεωρούν δεδομένο και να το εντάσσουν ως μία πολύ καθοριστική παράμετρο για την υλοποίηση του σχεδιασμού της εθνικής αποτρεπτικής στρατηγικής.