Πώς σωματοποιούνται στον θεατή οι βίαιες σκηνές των έργων τέχνης; Νευροεπιστημονική προσέγγιση και εκπαιδευτική πολιτική.

Abstract

Η επικρατούσα ιδέα για την τέχνη και τις επιδράσεις της στον αναπτυσσόμενο άνθρωπο και μαθητή είναι ότι η ενασχόληση με την τέχνη (γενικά και αδιάκριτα) επιφέρει μόνο οφέλη και συνδράμει καταλυτικά στην επίτευξη εξωγενών σκοπών, από την προσωπική ανάταση έως την πρόοδο της κοινωνίας. Αν και αυτό αποτελεί βαθειά ριζωμένη πίστη, δεν αποτελεί επιστημονικά τεκμηριωμένη θεωρία. Βασισμένη στο θέμα της σωματικής βίας, απώτερος σκοπός της παρούσας εργασίας είναι να υπογραμμίσει την ανάγκη δημιουργίας πιο ολοκληρωμένων και αμερόληπτων θεωρητικών μοντέλων που να περιγράφουν την εμπειρία του αποδέκτη τέχνης, ώστε να χρησιμοποιηθούν από μία πραγματικά κοινωνικά προσανατολισμένη πολιτιστική πολιτική και αντίστοιχη εκπαιδευτική προσέγγιση της τέχνης. Με παραπομπές σε δημοφιλή εικαστικά έργα και την αρωγή βιβλιογραφίας από τις νευροεπιστήμες , την ψυχολογία, την θεωρία της τέχνης, την φιλοσοφία κ.ά., παρουσιάζονται ορισμένα ιδιάζοντα χαρακτηριστικά της τέχνης όσον αφορά την εντύπωση της εικόνας και βασικές διεργασίες πρόσληψης (σωματοποίησης) της εικόνας, εστιάζοντας στο θέμα της βίας. Ως προς τη σωματοποίηση, δίνεται έμφαση στον κινητικό εγκέφαλο, το κατοπτρικό και μεταιχμιακό σύστημα και τον προμετωπιαίο φλοιό. Επισημαίνονται ιδιαιτερότητες του ανώριμου (ανήλικου) εγκέφαλου οι οποίες διαφοροποιούν τη συναισθηματική σχέση του θεατή με την καλλιτεχνική εικόνα. Αναφέρονται κεντρικά σημεία υπαρχόντων μοντέλων θέασης των έργων τέχνης και παρουσιάζεται μία σχηματοποιημένη στοιχειώδης προσέγγιση. Αμφισβητείται η άποψη ότι η τέχνη είναι εν γένει και αδιάκριτα κοινωνικά ωφέλιμη και επανεξετάζεται η υποτιθέμενη επιστημονική βάση που υποστήριξε την εκπαιδευτική πολιτική για τις εικαστικές τέχνες τον τελευταίο αιώνα, ενώ λαμβάνεται παράλληλα υπ’ όψιν το τεράστιο φιλοσοφικό υπόβαθρο επιχειρηματολογίας περί κοινωνικής ωφελιμότητας ή διαφθοράς των τεχνών. Τέλος, προτείνονται μελλοντικοί στόχοι έρευνας προς την καλύτερη κατανόηση του φαινομένου της τέχνης ως προϊόντος, αλλά και ως πλάστη, του εγκεφάλου.