Ζητήματα Ασφάλειας στη Μαύρη Θάλασσα (2004 έως Σήμερα)

Abstract

Η Μαύρη Θάλασσα, μία ιδιαίτερη γεωγραφική περιοχή της γηραιάς ηπείρου, έχει γίνει χώρος ανάπτυξης διαφόρων πολιτισμών στο πέρασμα του χρόνου, όπως ήταν οι Έλληνες, οι Ρωμαίοι, οι Βυζαντινοί και οι Οθωμανοί. Στην πιο σύγχρονη ιστορίας της, κατά την μεταψυχροπολεμική περίοδο, αποτέλεσε τον χώρο φιλοξενίας ενός εκ των δύο πόλων του διεθνούς συστήματος, της Ένωσης Σοβιετικών Σοσιαλιστικών Δημοκρατιών, του μεγαλύτερου σε έκταση κράτους στον κόσμο, ένας πόλος ο οποίος έζησε την αντιπαλότητα με τον έτερο πόλο που συνιστούσαν οι Η.Π.Α., για σχεδόν 40 χρόνια. Μετά τη διάλυση της Σοβιετικής Ένωσης, το 1991, τα κράτη που τη συνιστούσαν προσπάθησαν να βρουν το ρόλο τους στο διεθνές σύστημα, δημιουργώντας μία περιφερειακή οντότητα, στην οποία αναπτύχθηκε μία μεγάλη ποικιλία συνισταμένων επιδράσεων στο εσωτερικό αλλά και στο εξωτερικό της. Αυτές οι δυναμικές που αναπτύχθηκαν προκάλεσαν μία γενικότερη αβεβαιότητα αναφορικά με το μέλλον της περιοχής σε θέματα όπως η ασφάλεια και σταθερότητα, καθώς αναδύθηκαν ζητήματα που αναζωπύρωσαν εστίες ανταγωνισμού σε εθνικό, θρησκευτικό και πολιτισμικό επίπεδο. Έτσι η περιοχή της Μαύρης Θάλασσας, από τα τέλη του 20ου μέχρι και τις πρώτες δεκαετίες του 21ου αιώνα, έχει μάρτυρας σημαντικών γεγονότων που διατάραξαν την πρόοδο και την ανάπτυξη των κρατών της περιοχής αλλά και της διεθνούς κοινωνίας. Οι πιο σημαντικές στιγμές που χαράχτηκαν με έντονα γράμματα στις σελίδες της ιστορίας της Μαύρης Θάλασσας και διατάραξαν την ασφάλεια και τη σταθερότητα στην περιοχή ήταν, ο ρωσο - γεωργιανός πόλεμος του 2008 με κατάληξη την απόσχιση της Νότιας Οσετίας και της Αμπχαζίας από τη Γεωργία, η κατάληψη της Κριμαίας από τη Ρωσία το 2014 και η ανακήρυξη της ανεξαρτησίας των ουκρανικών περιοχών του Ντονμπάς (Ντόνετσκ και Λουχάνσκ), η αναζωπύρωση του πολέμου στο Ναγκόρνο - Καραμπάχ το 2020 και η εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία το 2022. Η διπλωματική εργασία με τίτλο «Ζητήματα Ασφάλειας στη Μαύρη Θάλασσα (2004 έως Σήμερα)» εκπονήθηκε στο πλαίσιο του προγράμματος μεταπτυχιακών σπουδών «Διεθνείς Σχέσεις και Ασφάλεια» του Πανεπιστημίου Μακεδονία και έχει ως σκοπό να αναδειχθούν τα ζητήματα ασφάλειας που έχουν προκύψει στην περιοχή κατά τις δύο πρώτες δεκαετίες του 21ου αιώνα. Στο πρώτο κεφάλαιο της εργασίας παρουσιάζονται ορισμένα γενικά στοιχεία και γίνεται αναφορά σε βασικούς ορισμούς και έννοιες που πραγματεύονται κατά την ανάλυση του θέματος. Στο δεύτερο παρατίθενται στοιχεία που αφορούν στις χώρες της Μαύρης Θάλασσας και σε γειτονικές χώρες που η παρουσία τους επηρεάζει τα δρώμενα στην περιοχή, στο τρίτο κεφάλαιο αναλύονται τα διλλήματα ασφάλειας των διαφόρων παραγόντων της περιοχής ενώ στο τέταρτο κεφάλαιο παρουσιάζεται ο τρόπος με τον οποίο χρησιμοποιούν οι παράγοντες αυτοί την ισχύ του για την αντιμετώπιση των διλλημάτων αυτών. Οι επιδράσεις του τρίτου και του τέταρτου κεφαλαίου οδηγούν στον εντοπισμό των ζητημάτων ασφάλειας που προκαλούνται στην περιοχή της Μαύρης Θάλασσας, τα οποία αναλύονται στο πέμπτο κεφάλαιο. Κλείνοντας στο έκτο κεφάλαιο παρατίθενται τα συμπεράσματα που προκύπτουν από την ανάλυση των τριών προηγούμενων κεφαλαίων και παρουσιάζονται προτάσεις για την αντιμετώπιση των ζητημάτων ασφάλειας που υφίστανται στην περιοχή.