Ο Ρώσο-Ουκρανικός πόλεμος και το μέλλον της ασφάλειας στη Μαύρη Θάλασσα

Abstract

Η αναμφισβήτητη γεωπολιτική αξία της Μαύρης Θάλασσας και της ευρύτερης περιοχής αποδεικνύεται περίτρανα από τη διαχρονική πάλη των λαών να την ελέγξουν. Τα πρώιμα χρόνια, λόγω της ευκαιρίας ανάπτυξης του εμπορίου συνδέοντας την Ασία με την Ευρώπη και την Αφρική, αλλά και της δυνατότητας μεταφοράς των ίδιων φυσικών πόρων, αλλά και αυτών της Κασπίας και του Καυκάσου κατά τους νεότερους χρόνους μέχρι σήμερα. Τα σύνορα των παρευξείνιων κρατών μεταβλήθηκαν πολλές φορές μέχρι να λάβουν τη σημερινή τους μορφή, η οποία οριστικοποιήθηκε μετά τη διάλυση της Σοβιετικής Ένωσης. Οι διεθνείς σχέσεις των κρατών της ευρύτερης περιοχής ορίστηκαν από τις διαφορετικές ιστορικές περιόδους και τις συνθήκες που δημιούργησαν, από την εποχή της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, της παρουσίας των Μογγόλων στην περιοχή, της Αυτοκρατορικής Ρωσίας και του Ψυχρού Πολέμου μέχρι την πτώση του υπαρκτού σοσιαλισμού, διαμορφώνοντας την ιδιαίτερη αρχιτεκτονική ασφάλειας της περιοχής. Ο τερματισμός του διπολισμού δημιούργησε τις συνθήκες για μια σταδιακή μεθοδευμένη και συνεχή επέκταση του ΝΑΤΟ προς ανατολάς προκαλώντας την αντίδραση της Ρωσικής Ομοσπονδίας, η οποία ενσαρκώθηκε με την χερσαία εισβολή στην Ουκρανία. Ένα μόνιμο μέλος του Συμβουλίου Ασφαλείας των Ηνωμένων Εθνών, όπως η Ρωσία, επαναφέρει την ισχύ ως μέσο άσκησης εξωτερικής πολιτικής αλλάζοντας τα δεδομένα που αντιλαμβανόμαστε τις διεθνείς σχέσεις σε ένα σύγχρονο, πολιτισμένο κόσμο που είχε αφήσει τα δεινά του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου στη σφαίρα της ιστορίας. Ωστόσο, τί βρίσκεται στη πραγματικότητα πίσω από την απόφαση της Ρωσίας να εισβάλει στην Ουκρανία; Είναι η αποναζιστικοποίηση της Ουκρανίας και η προστασία των ρωσόφωνων αυτονομιστών της Ανατολικής Ουκρανίας; Είναι η επέκταση του ΝΑΤΟ στο «Εγγύς Εξωτερικό» της Ρωσίας, η οποία θέτει σε κίνδυνο την ασφάλειά της; Είναι η μάχη ελέγχου της Μαύρης Θάλασσας στο πλαίσιο ενός νέου ενεργειακού σχεδιασμού; Ίσως η απάντηση να μην είναι μονοσήμαντη και να συνδυάζει πολλά στοιχεία, ίσως να είναι αυτή καθ’ αυτή η διαχρονική μάχη για επικράτηση των μεγάλων δυνάμεων στη διεθνή σκηνή. Σε κάθε περίπτωση, όμως, το μέλλον της ασφάλειας στη Μαύρη Θάλασσα θα έχει μεταβληθεί μετά το τέλος αυτού του πολέμου.