Αναλύστε και συγκρίνετε την πολιτική της Ρωσίας και της Τουρκίας στα Δυτικά Βαλκάνια από τις αρχές της δεκαετίας του 2000 μέχρι και σήμερα.

Abstract

Τα Δυτικά Βαλκάνια αποτελούν μία ιστορικά ασταθής περιοχή της Ευρώπης που βρίσκεται σε ένα σταυροδρόμι ποικίλων συμφερόντων και στρατηγικών στόχων. Για δεκαετίες μια σειρά από εθνοτικές συγκρούσεις και εξεγέρσεις αποτέλεσαν σημαντικό παράγοντα αστάθειας που οδήγησε, μετα από αιματηρούς πολέμους την δεκαετία του 1990, στην διάλυση της Σοσιαλιστικής Ομοσπονδιακής Δημοκρατίας της Γιουγκοσλαβίας. Από τη διάλυση αυτή προήλθαν επτά κράτη, η Σερβία, η Βοσνία - Ερζεγοβίνη, το Μαυροβούνιο, η Βόρεια Μακεδονία, το Κόσοβο, η Σλοβενία και η Κροατία. Τα δύο τελευταία κράτη ενσωματώθηκαν στην Ευρωπαϊκή Ένωση (Ε.Ε.). και ως εκ τούτου δεν θεωρούνται πλέον χώρες των Δυτικών Βαλκανίων. Η Αλβανία και τα πέντε από τα επτά κράτη που γεννήθηκαν αποτελούν τα Δυτικά Βαλκάνια. Τα Δυτικά Βαλκάνια, αν και γεωγραφικά βρίσκονται στην Ευρωπαϊκή Ήπειρο και περιτριγυρίζονται από κράτη μέλη της Ε.Ε., τα ίδια δεν αποτελούν μέρος της. Είναι σημαντικό να τονιστεί ότι δεδομένης της γεωγραφικής εγγύτητας και της στρατηγικής θέσης τους, η σπουδαιότητα των κρατών αυτών είναι μεγάλη καθώς η σταθερότητα της περιοχής είναι ζωτικής σημασίας για την ασφάλεια ολόκληρου του Ευρωατλαντικού χώρου. Όμως, ο μελλοντικός γεωπολιτικός προσανατολισμός των Δυτικών Βαλκανίων, δεν είναι καθόλου βέβαιος. Η περιοχή, ασχέτως που εκτίθεται σε μεγάλο ανταγωνισμό εξουσίας και σε προσπάθειά επιρροή της από ξένες δυνάμεις, εξακολουθεί να ταλανίζεται από τις κοινωνικές εντάσεις, την οικονομική στασιμότητα και τους αδύναμους δημοκρατικούς θεσμούς. Από τη δεκαετία του 1990, οι βασικοί εξωτερικοί δρώντες στα Δυτικά Βαλκάνια είναι οι Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής (Η.Π.Α) και η Ε.Ε., μαζί με ορισμένα από τα ιδρυτικά κράτη μέλη της, ιδίως τη Γερμανία, την Αυστρία, την Ιταλία και το Ηνωμένο Βασίλειο. Ωστόσο, λόγω της μετατόπισης των γεωπολιτικών προτεραιοτήτων προς την Ασία, οι Η.Π.Α. έχουν εμπλακεί ελάχιστα στην περιοχή από το 2000 και μετά και έχουν μεταβιβάσει σε μεγάλο βαθμό την ευθύνη, για την ενίσχυση της περιφερειακής σταθερότητας και δημοκρατίας, στην Ε.Ε. Η απόφαση της Ευρωπαϊκής Ένωσης, την άνοιξη του 2020, να ξεκινήσει ενταξιακές διαπραγματεύσεις με τη Βόρεια Μακεδονία και την Αλβανία, ανοίγει ένα νέο κεφάλαιο στη μακροχρόνια διαδικασία για την ομαλοποίηση της κατάστασης στην περιοχή. Ο δρόμος όμως αυτός κάθε άλλο παρά εύκολος είναι, καθώς γεωπολιτικά συμφέροντα στην περιοχή αποτελούν τροχοπέδη στην πορεία για τη σταθεροποίηση της. Η μείωση της συμμετοχής των Η.Π.Α., η έλλειψη επιτυχίας της Ε.Ε. στην αντικατάστασή της και οι μετατοπίσεις στην παγκόσμια γεωπολιτική ισορροπία δυνάμεων έχουν δημιουργήσει ένα χώρο για να παρέμβουν και άλλοι δρώντες, όπως η Ρωσία και η Τουρκία. Οι ταραγμένες σχέσεις της Ρωσίας με τη Δύση όπως επίσης και η δυσπιστία με την οποία αντιμετωπίζεται η Τουρκία, έχουν μετατρέψει και πάλι την περιοχή των Δυτικών Βαλκανίων σε ένα ελκυστικό περιβάλλον στο παγκόσμιο γεωπολιτικό παιχνίδι. Συγκεκριμένα οι δύο αυτές χώρες μετά το 2000 έχουν επιδείξει μία συνεχή αποφασιστικότητα για να αυξήσουν την επιρροή τους και να αμφισβητήσουν τον φιλοδυτικό προσανατολισμό της περιοχής. Για να επιτύχουν τον σκοπό αυτό, δεν εκμεταλλεύονται μόνο τους ιστορικούς δεσμούς τους με μερικές χώρες της περιοχής, αλλά χρησιμοποιούν και ένα ευρύ φάσμα εργαλείων, συμπεριλαμβανομένης της οικονομικής, πολιτικής, πολιτιστικής και θρησκευτικής επιρροής. Ενώ αρκετοί πολιτικοί των Δυτικών Βαλκανίων παρατηρούν με μεγάλη καχυποψία και ανησυχία την αυξανόμενη επιρροή της Ρωσίας και της Τουρκίας, στην περιοχή, υπάρχουν και πολλοί που θεωρούν την οικονομική, πολιτική ή στρατιωτική συνεργασία με τον μη Δυτικό κόσμο ως μία θετική ευκαιρία για τις χώρες τους. Η μελέτη της δράσης των εξωτερικών παραγόντων στην περιοχή των Δυτικών Βαλκανίων παρουσιάζει μεγάλο ενδιαφέρον, εάν αναλογιστεί κάποιος, ότι τα γεγονότα που διαδραματίζονται στην περιοχή βρίσκονται στο εγγύς περιβάλλον της χώρας μας και μπορούν να επηρεάσουν την πολιτική της κατάσταση, αλλά και τη χάραξη της εξωτερικής της πολιτικής. Ως εκ τούτου σκοπός της παρούσας εργασίας είναι να μελετηθεί η εμπλοκή των ξένων παραγόντων και κυρίως της Ρωσίας και της Τουρκίας στην περιοχή των Δυτικών Βαλκανίων από το 2000 και μετά, καθώς και να αναλυθούν συγκριτικά.