Αξιολογείστε κριτικά το επιχείρημα ότι η παγκοσμιοποίηση είναι ο κύριος παράγοντας της διεθνούς οικονομικής μεγέθυνσης

Abstract

Η παγκοσμιοποίηση αποτελεί ένα πολυσύνθετο φαινόμενο, το οποίο επεκτείνεται σε όλα τα επίπεδα της ανθρώπινης ζωής: στο οικονομικό, το πολιτικό, το επιστημονικό, το κοινωνικό, το πολιτιστικό, το ηθικό, το θρησκευτικό και το πνευματικό. Με άλλα λόγια, με τον όρο παγκοσμιοποίηση, νοείται η διαδικασία μετατροπής της οικουμένης σε μια ενιαία οικονομική, πολιτική και πολιτιστική επικράτεια, μέσω της σταθερής πτώσης της σημασίας των εθνικών πολιτικών ορίων και της γεωγραφικής απόστασης. Ιδιαίτερα σημαντική είναι η οικονομική παγκοσμιοποίηση, η οποία οδήγησε στην αλληλεξάρτηση των εθνικών οικονομιών και συνακόλουθα στην ενιαία λειτουργία της οικονομίας σε παγκόσμιο επίπεδο. Διεθνείς οργανισμοί και θεσμοί, όπως η Παγκόσμια Τράπεζα, το ΔΝΤ και ο ΠΟΕ, διευκολύνουν, πραγματοποιούν και επιταχύνουν την παγκοσμιοποίηση, ενώ κυρίαρχο μοχλό αποτελούν και οι πολυεθνικές εταιρείες. Πέρα από την οικονομική παγκοσμιοποίηση, ιδιαίτερα σημαντικές είναι και η τεχνολογική, πολιτική, πολιτισμική, κοινωνική και θεσμική παγκοσμιοποίηση. Οι αρνητικές διαστάσεις της παγκοσμιοποίησης δημιουργούν ωστόσο πρωτοφανείς κρίσεις και υπονομεύουν την ικανότητα των κρατών και των λαών να συνεργάζονται διασυνοριακά για να αντιμετωπίσουν αυτά τα ζητήματα. Στόχοι της παρούσας εργασίας είναι η διερεύνηση της έννοιας της παγκοσμιοποίησης, η προσπάθεια ορισμού αυτής και των επιμέρους μορφών της, καθώς και η σχέση της με τις έννοιες της οικονομικής ανάπτυξης και της διεθνούς οικονομικής μεγέθυνσης. Η μελέτη διαρθρώνεται σε πέντε κεφάλαια. Στο πρώτο κεφάλαιο γίνεται μια παρουσίαση του φαινομένου της παγκοσμιοποίησης, προσπαθώντας να αποτυπώσουμε έναν γενικά αποδεκτό εννοιολογικό ορισμό. Εξετάζεται το φαινόμενο μέσω μιας σύντομης ιστορικής αναδρομής, κατά την οποία η παγκοσμιοποίηση χωρίζεται χρονικά σε τρεις φάσεις. Στην πρώτη φάση που καλύπτει το διάστημα από το 1870 έως το 1914, στη δεύτερη φάση ο οποία χαρακτηρίζεται από το σύστημα «Bretton Woods» και στην τρίτη φάση που καλύπτει το διάστημα από το 1970 έως σήμερα. Μέσω αυτής της αναδρομής, γίνεται κατανοητό ότι η παγκοσμιοποίηση δεν αποτελεί ένα νέο φαινόμενο, αλλά μια πολύχρονη εξελικτική διαδικασία, η οποία συνεχώς διακόπτεται και επανεκινεί. Στο δεύτερο κεφάλαιο αναλύονται οι διάφορες μορφές της παγκοσμιοποίησης και πραγματοποιείται εστίαση στην οικονομική της διάσταση, ως η πιο σημαντική και αυτή που έχει απασχολήσει πιο έντονα τη διεθνή επιστημονική κοινότητα. Ταυτόχρονα παρουσιάζονται συνοπτικά οι σημαντικότεροι από τους δείκτες παγκοσμιοποίησης που έχουν αναπτυχθεί και οι οποίοι προσφέρουν ενδιαφέροντα εργαλεία και μεθόδους μέτρησης της παγκοσμιοποίησης των χωρών σε παγκόσμιο επίπεδο. Συγκεκριμένα, αναλύονται οι δείκτες παγκοσμιοποίησης KOF, A.T Kearney/Foreign Policy και Μάαστριχτ. Στο τρίτο κεφάλαιο παρουσιάζονται οι έννοιες της οικονομικής ανάπτυξης και μεγέθυνσης. Γίνεται αρχικά μια αναφορά στη σχέση μεταξύ των δυο εννοιών και στη συνέχεια στους οικονομικούς δείκτες μέτρησης της ανάπτυξης, ενώ επιχειρείται και η συσχέτιση μεταξύ του φαινομένου της παγκοσμιοποίησης και της οικονομικής ανάπτυξης. Ακολούθως, αποτυπώνονται οι προσδιοριστικοί παράγοντες και τα βασικά χαρακτηριστικά της οικονομικής μεγέθυνσης, σε μια προσπάθεια να συσχετιστεί αυτή η έννοια με την παγκοσμιοποίηση. Στο τέταρτο κεφάλαιο πραγματοποιείται η εννοιολογική προσέγγιση του όρου «οικονομική μεγέθυνση» και επιχειρείται η συσχέτιση μερικών εκ των βασικότερων τομέων της οικονομίας με αυτή. Συγκεκριμένα, εξετάζεται η σχέση της οικονομικής μεγέθυνσης με τη βιομηχανία, το εμπόριο, τις ΑΞΕ και τα χρηματοοικονομικά. Σκοπός είναι να αποδειχθεί αν η ανάπτυξη αυτών των τομέων σχετίζεται θετικά ή αρνητικά και σε ποιο βαθμό με τη μεγέθυνση. Τέλος, στο πέμπτο κεφάλαιο, παρατίθενται τα συμπεράσματα κατά την κρίση του μελετητή, για το αν τελικά η παγκοσμιοποίηση, έτσι όπως την αντιλαμβανόμαστε σήμερα, είτε ατομικά είτε στο επίπεδο του κράτους, μπορεί να αποτελέσει ή αποτελεί ήδη τον κυριότερο παράγοντα της διεθνούς οικονομικής μεγέθυνσης.