Ο πόλεμος κατά της τρομοκρατίας και το διεθνές δίκαιο

Abstract

Γνωστό τοις πάσι είναι, πως η τρομοκρατία αποτελούσε ανέκαθεν ένα απ’ τα πιο βίαια φαινόμενα της κοινωνικής ζωής, το οποίο εμφανίστηκε στο προσκήνιο, ήδη απ’ την εποχή όπου ο άνθρωπος επιχείρησε να διαμορφώσει τις πρώτες του κοινωνίες. Ωστόσο, είναι γεγονός ότι ως έννοια εμφανίστηκε κατά την διάρκεια του 17ου μΧ αιώνα, όπου κατά το πέρας του χρόνου μεταλλάχθηκε και εξελίχθηκε θα έλεγε κανείς με τις κοινωνίες, τον πολιτισμό και την τεχνολογία. Όπως σε κάθε φαινόμενο που εκδηλώνεται με δόλια βούληση και πρόθεση, οι μεθοδολογίες αντιμετώπισής του είναι τουλάχιστον ένα βήμα πίσω. Οι νέες μορφές της τρομοκρατίας αιφνιδίαζαν πάντα τις αρχές, οι οποίες χρειάζονταν κάποιο χρονικό διάστημα για να προσαρμοστούν στα νέα δεδομένα και να αντιδράσουν αποτελεσματικά. Τα τελευταία είκοσι χρόνια, ο αγώνας απέναντι στην τρομοκρατία έχει λάβει διάσταση διεθνούς σύρραξης, με αποτέλεσμα να έχει κυριαρχήσει ο χαρακτηρισμός της ως «πόλεμος». Το τρομοκρατικό κτύπημα που δέχθηκαν οι ΗΠΑ, αποτέλεσε εναρκτήριο ορόσημο επιθετικών δράσεων έναντι μεμονωμένων ανθρώπων, ομάδων ανθρώπων και κατ’ επέκταση κρατών. Η αντίδραση αυτή εκτείνεται αφενός στα νόμιμα όρια που θέτει το Διεθνές Δίκαιο (μέσα ή και έξω από αυτά) και αφετέρου στον σεβασμό των ανθρωπίνων δικαιωμάτων.

Οι ασάφειες στους κανόνες του Διεθνούς Δικαίου, που σχετίζονται με τις προϋποθέσεις για να χαρακτηριστεί μία ενέργεια ως επίθεση, ή η αντίδραση σε μία ενέργεια αυτοάμυνας, δίνει το περιθώριο για ερμηνείες τέτοιες, που να δικαιολογούν μονομερείς άμεσες αποφάσεις για ανάληψη ακόμα και στρατιωτικών δράσεων, εναντίον κρατικών οντοτήτων. Ακόμα και ο Οργανισμός Ηνωμένων Εθνών, που είναι επιφορτισμένος προς άμεση επικύρωση των αποφάσεων για χρήση συλλογικών μέτρων βίας, έρχεται σε αντίθεση με το Συμβούλιο Ασφαλείας, το οποίο φαίνεται απ’ την πλευρά του να χαλαρώνει τις προϋποθέσεις που απαιτούνται για την έκδοση ενδεχόμενων σχετικών ψηφισμάτων. Η κατά αυτό τον τρόπο σκληρή αντιμετώπιση της τρομοκρατίας δεν έχει προσφέρει σημαντικά αποτελέσματα στον περιορισμό της, αφού τα τελευταία είκοσι χρόνια παρατηρήθηκαν τρομοκρατικές επιθέσεις με πολλά θύματα, κυρίως στην Ευρώπη. Η λύση ενδεχομένως να βρίσκεται στην προσαρμογή του Διεθνούς Δικαίου, στη νέα πραγματικότητα της τρομοκρατίας με σεβασμό στα κυριαρχικά δικαιώματα των κρατών αλλά και τα ανθρώπινα δικαιώματα. Επιπροσθέτως, εφόσον η τρομοκρατία έχει λάβει διαστάσεις παγκοσμίου προβλήματος, επιτακτική ανάγκη είναι να θεσμοθετηθούν όργανα σε διεθνές επίπεδο, τα οποία θα αναλάβουν την πρόληψη και την καταστολή της μέσα από ένα σύστημα που θα εξοπλίζεται με νομοθετικούς, εκτελεστικούς και δικαστικούς μηχανισμούς. Παράλληλα με τις ως άνω επιταγές, σε μία τέτοια περίπτωση, χρειάζεται στη νέα νομοθετική και δικαστική πραγματικότητα να προσαρμοστεί και το εθνικό δίκαιο κάθε κράτους.