Οι θεωρήσεις των διεθνών σχέσεων και το πληροφοριακό περιβάλλον, Ο κυβερνοχώρος ως πεδίο διεθνούς ανταγωνισμού ισχύος

Abstract

Τα ψηφιακά επιτεύγματα των δύο πρώτων δεκαετιών του 21ου αιώνα έχουν αδιαμφισβήτητα διαμορφώσει τις προϋποθέσεις για ριζικές μεταβολές στον τρόπο οργάνωσης και λειτουργίας των σύγχρονων κοινωνιών τροχοδρομώντας μια αναπόφευκτη σύγκλιση στην ποικιλομορφία τους. Παραδόξως βέβαια, η σύγκλιση πραγματοποιείται με όχημα την πολυπολιτισμική χειραφέτηση, η οποία ωστόσο οδηγεί σε μια παγκόσμια κοινωνικοπολιτισμική ομογενοποίηση, ακολουθώντας τα βήματα της οικονομικής και πολιτικής παγκοσμιοποίησης. Ωστόσο και το περιβάλλον, στο οποίο απαντώνται και ασκούνται οι διεθνείς σχέσεις, δηλαδή η «Κοινωνία» που απαρτίζεται από τους διεθνούς δρώντες της εποχής μας, είναι επίσης φορέας μεταβολών, που επιβάλλει η σύγχρονη πραγματικότητα στις συνθήκες ανταγωνισμού ισχύος αλλά και συνεργασίας μεταξύ των υπόψη δρώντων. Στο πλαίσιο αυτό, η εκούσια ή ακούσια διατάραξη της ισορροπίας των σχέσεων ισχύος, είτε με τις εκδηλώσεις του ανταγωνισμού μεταξύ της σχετικής ισχύος δύο ή περισσότερων διεθνών δρώντων είτε με τις εκδηλώσεις συνεργασίας – άθροισης της σχετικής ισχύος – αυτών, μοιραία επηρεάζεται από φαινόμενα που λαμβάνουν χώρα στον Κυβερνοχώρο ή εκδηλώνεται μέσα σε αυτόν. Σκοπός του παρόντος πονήματος είναι η διερεύνηση των μεταβολών, των φαινομένων και των προκλήσεων που διαπιστώνονται ή ανακύπτουν εξαιτίας της νέας «κυβερνοπραγματικότητας», τόσο στο επίπεδο του θεωρητικού υπόβαθρου στο οποίο εδράζονται οι διεθνείς σχέσεις, όσο και στο επίπεδο της εφαρμοσμένης πολιτικής των διεθνών δρώντων για την κατανόηση – ερμηνεία και την εκμετάλλευση ή αντιμετώπισή τους κατά περίπτωση. Αρχικά παρουσιάζονται οι κυριότερες θεωρητικές προσεγγίσεις αλλά και προβληματισμοί που προκύπτουν ως συνέπεια της επίδρασης της ψηφιακής τεχνολογίας στο διεθνοπολιτικό γίγνεσθαι. Στη συνέχεια, επιχειρείται η συνοπτική περιγραφή των βασικών ψηφιακών προκλήσεων ασφαλείας, οι οποίες ρυθμίζουν ή καθορίζουν την συμπεριφορά των διεθνών δρώντων. Στο τέλος γίνεται μια απολογιστική καταγραφή του βαθμού θεσμικής θωράκισης του υφιστάμενου διεθνούς νομικού πλαισίου, ώστε να εκτιμηθούν οι πιθανές προοπτικές διαμόρφωσης ενός κανονιστικού πλαισίου που θα δεσμεύει τους δρώντες, στο βαθμό που αυτό είναι εφικτό, λαμβάνοντας πάντα υπόψη τον άναρχο χαρακτήρα του διεθνούς συστήματος. Συμπερασματικά, η παρούσα μελέτη αναδεικνύει την πολυπλοκότητα των επιδράσεων που παράγουν τα φαινόμενα που λαμβάνουν χώρα στον κυβερνοχώρο ή επηρεάζονται από την φύση του και τα οποία πλέον συμβάλλουν στη διαμόρφωση ή ακόμα και συνδιαμορφώνουν τις σχέσεις ισχύος στο διεθνοπολιτικό πεδίο. Στο πλαίσιο αυτό, το φαινόμενο του «κυβερνοπολέμου», ίσως το πιο εντυπωσιακό από τα φαινόμενα που σχετίζονται με τον κυβερνοχώρο, αποτελεί υπόδειγμα παράγωγου προϊόντος των ζυμώσεων ισχύος. Ο κυβερνοχώρος αποκαλύπτεται ως η παράμετρος, που διαπερνά τα τρία επίπεδα, κατά Waltz, μέσα στα οποία πλάθεται η αιτιοκρατική φύση της σύγκρουσης, o Άνθρωπος, το Κράτος και το Διεθνές Σύστημα. Κάθε δε προσπάθεια για τον περιορισμό – έλεγχο του κυβερνοχώρου, πόσο μάλλον για την εξουδετέρωσή των φαινομένων που λαμβάνουν χώρα σε αυτόν, φαντάζει ιδιαίτερα μεμακρυσμένη προοπτική, αν όχι ουτοπική, καθώς το επίπεδο μυστικότητας, που για λόγους αυτοσυντήρησης τα Κράτη είναι υποχρεωμένα να διατηρούν, συνιστά την ανατροφοδοτούμενη τροχοπέδη σε κάθε βήμα προς αποκατάσταση δίαυλων επικοινωνίας και συνεννόησης μεταξύ τους για τα ζητήματα ισχύος που σχετίζονται με τον χώρο αυτό.