Ο Ανταγωνισμός Ιράν- Σαουδικής Αραβίας και οι επιπτώσεις του για τη Μέση Ανατολή

Abstract

Aνέκαθεν η Μ. Ανατολή αποτέλεσε περιοχή μεγάλων ανακατατάξεων, μετακινήσεων λαών, συγκρούσεων για την επιβολή ισχύος. Κατά καιρούς διάφορα συμφέροντα οδήγησαν σε μεγάλες συγκρούσεις για τον έλεγχο της περιοχής, λόγω της θέσης της στον «δρόμο του μεταξιού», δηλαδή στον εμπορικό δρόμο που συνέδεε την Άπω Ανατολή με την Δύση. Μετά την βιομηχανική επανάσταση και την παγκόσμια ανάγκη που προέκυψε για εύρεση πηγών ενέργειας και συγκεκριμένα του πετρελαίου, η περιοχή αυτή απέκτησε ιδιαίτερη γεωστρατηγική και γεωοικονομκή σημασία, λόγω των πλούσιων κοιτασμάτων πετρελαίου που υπάρχουν. Ήδη από την εποχή της αποικιοκρατίας στην περιοχή δραστηριοποιούνταν ισχυρές βιομηχανικές χώρες, εξασφαλίζοντας τις πολύτιμες πηγές ενέργειας που απαιτούνταν. Είναι εμφανής η ανάμειξη των Μεγάλων Δυνάμεων στα εσωτερικά των λαών της Μ. Ανατολής, με σκοπό την εξασφάλιση του πετρελαίου . Η συγκεκριμένη περιοχή χαρακτηρίζεται επίσης από ένα μωσαϊκό εθνοτήτων, θρησκειών, φατριών και αλληλοσυγκρουόμενων συμφερόντων, στο οποίο εντοπίζεται υπέρμετρος ανταγωνισμός για επιβολή περιφερειακής εξουσίας, άλλοτε πολύ έντονος με εξάρσεις βίας και άλλοτε πιο ήπιος. Κύριοι δρώντες σε αυτό τον ανταγωνισμό είναι η Αίγυπτος, το Ιράν, η Τουρκία, το Ιράκ και η Σαουδική Αραβία, με σημαντικότερους το Ιράν και τη Σ. Αραβία. Η Σ. Αραβία θεωρείται αυτεπάγγελτα ως ηγέτιδα δύναμη του μουσουλμανικού κόσμου, λόγω καταγωγής του Προφήτη Μωάμεθ και θεματοφύλακας του σουνιτικού Ισλάμ. Αντίθετα το Ιράν θεωρείται η ανασταλτική δύναμη στην επιθετικότητα του Ισραήλ και κατ’επέκταση της Δύσης (συγκεκριμένα των ΗΠΑ) και θεματοφύλακας του σιϊτισμού. Οι δύο αυτοί περιφερειακοί πόλοι στη Μ. Ανατολή από όπου πηγάζει η σουνιτική και η σιϊτική εξουσία αντίστοιχα υποστηρίζουν χώρες και οργανώσεις ως προστάτες του σουνιτισμού η πρώτη και του σιϊτισμού η δεύτερη. Οι δύο αυτές περιφερειακές δυνάμεις υπόκεινται στην επιρροή των δύο σύγχρονων υπερδυνάμεων, των ΗΠΑ και της Ρωσίας αντίστοιχα. Με την Ισλαμική επανάσταση το 1979, οι σιίτες του Ιράν ανέτρεψαν τις «διεφθαρμένες» ιδέες για την πρόοδο βασισμένη στο δυτικό μοντέλο, σε αντίθεση με την Σ. Αραβία. Ο Χομεϊνί κατηγόρησε έντονα την Σ. Αραβία και άλλους άραβες ηγέτες ως παρακμιακούς και ασεβείς, ως επίφαση οτι ήταν πολύ στενοί σύμμαχοι των ΗΠΑ και όχι επειδή ήταν σουνίτες, γεγονός που είχε απήχηση σε όλο τον ισλαμικό κόσμο. Στη συγκεκριμένη περιοχή έκαναν την εμφάνισή τους με χρονική διαφορά 4 κύριες θρησκείες. Στο Ιράν ο Ζωροαστρισμός, στην Παλαιστίνη ο Ιουδαϊσμός και ο Χριστιανισμός και στην Αραβική χερσόνησο το Ισλάμ. Η τελευταία θρησκεία πήρε στοιχεία από όλες τις προγενέστερές της και τελικά επικράτησε στην περιοχή της Μ. Ανατολής. Μέσα στην εξέλιξή της στο χρόνο, η θρησκεία του Ισλάμ διασπάστηκε σε διάφορα σχίσματα, με κυριότερο και αρχαιότερο εξ’αυτών των Σιιτών και Σουνιτών. Μεταξύ των δύο σχισμάτων αναπτύχθηκε εξ’αρχής έμφυτη έχθρα και η πορεία τους στην ιστορία σημαδεύτηκε άλλοτε με περιόδους έξαρσης βίας και άλλοτε με ειρήνη και συμβιβαστική διάθεση. Αυτή την διαμάχη εκατοντάδων ετών αδυνατεί η Δύση να κατανοήσει πλήρως, με αποτέλεσμα να διαπράττει λανθασμένες κινήσεις, αναφορικά στις σχέσεις της με το Ισλάμ γενικότερα.