Τριακονταετής Πόλεμος (1618-1648 ) : το βεστφαλιανό σύστημα κρατών ως ιδεότυπος για τη θεωρία του πολιτικού ρεαλισμού

Abstract

Ο Τριακονταετής Πόλεμος (1618-1648) ήταν το τελευταίο γεγονός, το οποίο αποτέλεσε την απαρχή μιας νέας περιόδου εξελίξεων, για το μακρύ και κρίσιμο μετασχηματισμό της μεσαιωνικής Ευρώπης σε αυτή των νεότερων χρόνων. Ταυτόχρονα, αποτέλεσε την αφετηρία για τη δημιουργία των σύγχρονων εθνικών κρατών, μέσω της ενίσχυσης και της εδραίωσης της κεντρικής εξουσίας των ηγεμόνων εις βάρος των τοπικών φεουδαρχών και της επικράτησης του κράτους επί της θρησκείας. Το σημαντικότερο, όμως όλων των παρεπομένων του μακρόχρονου πολέμου, ήταν η διατήρηση της αναρχίας του διεθνούς συστήματος, της έλλειψης δηλαδή μιας κεντρικής και υπέρτατης εξουσίας ικανής να επιβάλει την τάξη στο σύστημα, σε αντιστοιχία με το πρότυπο της εσωτερικής κρατικής εξουσίας, μέσω της αποτροπής της εγκαθίδρυσης μιας παγκόσμιας καθολικής μοναρχίας, η οποία, πιθανόν, θα κατέληγε στην ενοποίηση της Ευρώπης. Το θέμα του Τριακονταετούς Πολέμου, συμπεριλαμβανομένου του συστήματος της Βεστφαλίας που προέκυψε, συνδυάζει τη διπλωματική ιστορία, τις διεθνείς σχέσεις στην αρχική τους μορφή και τη θεωρία της διεθνούς πολιτικής, με τον πολιτικό ρεαλισμό να καταλαμβάνει την μεγαλύτερη μερίδα στο χώρο των διάφορων θεωρήσεων, ο οποίος, από το Θουκυδίδη έως σήμερα, μέσα από πολλές παραλλαγές και μετεξελίξεις, συνεχίζει να αποτελεί την κυρίαρχη προσέγγιση στη μελέτη των διεθνών σχέσεων. Ο Τριακονταετής Πόλεμος δεσπόζει στον ευρωπαϊκό 17ο αιώνα και ουσιαστικά οριοθετεί τη δυτική νεοτερικότητα έως τη Γαλλική Επανάσταση (1789), όπου το σύστημα κρατών μετασχηματίζεται ιδεολογικά στο σύστημα εθνών- κρατών. Το βεστφαλιανό σύστημα κρατών αντιμετωπίζεται ως ένας ιδεότυπος, ο οποίος προσδιορίζει οντολογικά, κανονιστικά και ιδεολογικά όχι μόνο τη δυτική νεοτερικότητα αλλά και την παγκόσμια κοινωνία ή το παγκόσμιο διεθνές σύστημα. Έκτοτε ο κόσμος οντολογικά είναι κρατο-κεντρικός και στις διεθνείς σχέσεις δεσπόζει η θεωρία του πολιτικού ρεαλισμού, παρά τις μεγάλες προκλήσεις ή ακόμη και αμφισβητήσεις που έχει δεχτεί μεταπολεμικά και ειδικά στην εποχή της παγκοσμιοποίησης. Σε αυτό το πλαίσιο, η παρούσα εργασία, στην εισαγωγή, ξεκινώντας από το Μεσαίωνα φτάνει στην Αναγέννηση, όπου, με επίκεντρο το φαινόμενο Machiavelli και το «lo stato», το οποίο αποτέλεσε τη μεταβατική περίοδο στη διαδικασία δημιουργίας του έθνους – κράτους μέχρι τα τέλη του 15ου αιώνα, καταλήγει στο σύστημα κρατών της βόρειας Ιταλίας, το οποίο ουσιαστικά ανοίγει το δρόμο για την εμφάνιση του μοντέρνου ευρωπαϊκού συστήματος κρατών. Στη συνέχεια, παρουσιάζει τις ιστορικές και διπλωματικές διαστάσεις του Τριακονταετούς Πολέμου και προσεγγίζοντας μέσα από τη βιβλιογραφική ανασκόπηση τις σχετικές αναλύσεις για το φαινόμενο της Βεστφαλίας, τελικά επιχειρεί να αναδείξει όλο αυτό το υλικό ως μία πολιτική θεωρία των διεθνών σχέσεων. Η βασική στόχευση είναι η πρόσληψη του βεστφαλιανού φαινομένου ως ιδεότυπο του πολιτικού ρεαλισμού, αναδεικνύοντας έτσι, τη βάση των κύριων θεωρητικών αρχών, που σήμερα συνθέτουν τον πολιτικό ρεαλισμό και το κυριότερο θεωρητικό παρακλάδι του τον δομικό ρεαλισμό.