Η Ρωσική εξωτερική πολιτική στα Βαλκάνια και οι ελληνο-ρωσικές σχέσεις

Abstract

Την διαδοχή μετά την διάλυσητης Ένωσης Σοβιετικών Σοσιαλιστικών Δημοκρατιών (ΕΣΣΔ) (ή της συνηθέστερα αποκαλούμενης Σοβιετικής Ένωσης) το 1991 ανέλαβε το πλέον ρωσικό ομοσπονδιακό κράτος. Η σύγχρονη διάσταση της ισχύουσας ρωσικής εξωτερικής πολιτικής βασίζεται στις ίδιες αρχές με ορισμένες ωστόσο τροποποιήσεις. Όσον αφορά την πολιτική ηγεσία της χώρας, αυτή έχει επαναπροσδιορίσει ορισμένους στόχους και προτεραιότητες, έχει πάρει θέση στα πολιτικά δρώμενα με τις γείτονες χώρες τόσο της Ευρασιατικής όσο και των Βαλκανίων και έχει σχεδιάσει στρατηγικά τα βήματα επίτευξης των κατακτήσεων της. Με την κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης και κατ’ επέκταση του διπολισμού, οι αλλαγές που έχει βιώσει η ανθρωπότητα είναι καθοριστικές. Σύμφωνα με το άρθρο 6 του Συντάγματος της ΕΣΣΔ του 1977, καθοδηγητής και πυρήνας της Σοβιετικής Κοινωνίας ήταν το Κομμουνιστικό Κόμμα της Σοβιετικής Ένωσης. Μετά από τη διάλυση της, την ΕΣΣΔ ήρθε να αντικαταστήσει η Κοινοπολιτεία Ανεξάρτητων Κρατών (ΚΑΚ) . Την νέα τάξη πραγμάτων διευθύνει από το 2000 ο πρόεδρος Βλαντιμίρ Πούτιν ο οποίος μέσα από την πολιτική σταθερότητα που προσέφερε κατάφερε να ισχυροποιήσει την χώρα στο διεθνές σύστημα, να ενισχύσει την οικονομία της, να προχωρήσει σε πολιτικές μεταρρυθμίσεις και να αποκτήσει ισχυρή γεωπολιτική θέση σε παγκόσμιο επίπεδο. Στόχος της Ρωσικής Ομοσπονδίας είναι η δημιουργία ενός φιλελεύθερου, δημοκρατικού, καπιταλιστικού κράτους, ενός κράτους δικαίου που θα σέβεται τα δικαιώματα και τις αξίες της κοινωνίας και των πολιτών, ενώ παράλληλα αποβλέπει και σε ενδυνάμωση της οικονομικής ανάπτυξης . Μετά την περίοδο του ψυχρού πολέμου, και συνεπώς της συρρίκνωσης της χώρας, η ρωσική εξωτερική πολιτική έχει πάψει να έχει ιδιαίτερη βαλκανική πτυχή. Ωστόσο, για την Ρωσία, η ευρύτερη περιοχή των Βαλκανίων, αποτελούσε πάντοτε περιοχή εξασφάλισης των συμφερόντων της και προστασίας των νοτιοδυτικών συνόρων της. Η σύγκρουση της Ρωσίας με τη Δύση, για επικράτηση στα Βαλκανικά εδάφη, έχει δημιουργήσει ένα κλίμα έντονου ανταγωνισμού εξωτερικής πολιτικής. Όμως,μέσω αυτής η Ρωσία κατάφερε, μέσα σε όλα, να διευρύνει και το ενεργειακό της δίκτυο, με τις εξαγωγές ενεργειακών φυσικών αποθεμάτων και να αποκτήσει ισχυρή ενεργειακή πολιτική. Σήμερα, τα συμφέροντα μεταξύ της Ευρώπης και της Ρωσίας είναι αμφίδρομα, καθώς οι ανάγκες της ΕΕ για ενέργεια εξαρτώνται σε μεγάλο βαθμό από τις ρωσικές εξαγωγές, ενώ την ίδια στιγμή η εσωτερική ανάπτυξη της Ρωσίας εξασφαλίζεται από τους πόρους της ΕΕ. Επομένως, γίνεται εμφανές πως στα ήδη υπάρχοντα ρωσικά συμφέροντα της περιοχής έχουν προστεθεί και άλλα. Από την άλλη πλευρά, η Ευρωπαϊκή Ένωση με τον σχηματισμό νέου ενεργειακού προφίλ, με την χρήση ανανεώσιμων πηγών ενέργειας (ΑΠΕ), φιλικότερων προς το περιβάλλον, έρχεται να αναταρράξει την ενεργειακή πολιτική της Ρωσίας με την Δύση και να δημιουργήσει έντονο ανταγωνισμό. Η ΕΕ αποτελεί την κυρίαρχη δύναμη επιρροής στα Βαλκάνια και έχει την τάση να οδηγεί στη μείωση της εξάρτησής τους από την Ρωσία. Ήδη πολλές βαλκανικές χώρες είτε έχουν ενταχθεί στην Ευρωπαϊκή οικογένεια και στους Ευρωπαϊκους θεσμούς, μέσω της εκπλήρωσης των απαιτούμενων μεταρρυθμίσεων, είτε έχουν αιτηθεί τη προσχώρησή τους σε αυτή, αποσκοπόντας στην οικονομική τους ανάπτυξη . Παρόλα αυτά, η ενεργειακή πολιτική που ακολουθεί η Ρωσία, της επιτρέπει να επανεμφανίζεται σθεναρότερη στον Βαλκανικό χώρο γιατί τα Βαλκανικά κράτη εξαρτώνται σε μεγάλο βαθμό από τις ρωσικές ενεργειακές παροχές και πολλές φορές είναι αυτό που οδηγεί στη δημιουργία ισχυρών ενεργειακών και οικονομικών δεσμών με τη χώρα. Τελικά, κάπως έτσι εξελίσσεται μια ιδιόμορφη κατάσταση πολιτικής και οικονομίας και αποτελεί ενδιαφέρον το κατά πόσο εξυπηρετούνται τα συμφέροντα και οι στόχοι κάθε πλευράς. Πάντως, μέχρι στιγμής η Ρωσία δεν έχει συγκεκριμενοποιήσει απόλυτα την εξωτερική της πολιτική στην περιοχή.