Υπόδειγμα ανάπτυξης δικτύου τραπεζικών καταστημάτων: η περίπτωση του Ελληνικού τραπεζικού τομέα

Abstract

Τραπεζικός τομέας, ως ένας από τους δυναμικότερους κλάδους της ελληνικής οικονομίας, έχει προσελκύσει πληθώρα ερευνητικών μελετών που καλύπτουν μια ευρύτατη θεματολογική γκάμα. Η παρούσα μελέτη αφορά στο κομμάτι της διανομής των τραπεζικών προϊόντων μέσω του δικτύου των τραπεζικών καταστημάτων και στη στρατηγική διαχείρισης του από τις Διοικήσεις των Τραπεζών. Η έρευνα αυτή σκοπεύει να συνεισφέρει στην πληρέστερη κατανόηση του τρόπου λειτουργίας του σύγχρονου ελληνικού τραπεζικού συστήματος όσον αφορά στην ανάπτυξη και εξέλιξη του φυσικού δικτύου διανομής που είναι το τραπεζικό κατάστημα. Κύριος ερευνητικός στόχος της μελέτης αυτής είναι να εντοπισθούν οι μεταβλητές εκείνες, που εκφράζουν τους στρατηγικούς στόχους μιας Τράπεζας (π.χ. μεγέθους, κερδοφορίας, κ.α.) και οι οποίες επεξηγούν τις μεταβολές στον αριθμό των τραπεζικών καταστημάτων, τόσο για την περίπτωση μιας μεμονωμένης Τράπεζας όσο και για το σύνολο του Τραπεζικού Κλάδου. Ταυτόχρονα διερευνάται η προβλεπτική αξία του υποδείγματος, ώστε να χρησιμοποιηθεί δυνητικά ως εργαλείο ανάπτυξης του Δικτύου των Καταστημάτων μιας Τράπεζας προκειμένου να υποστηριχθεί η επίτευξη των στρατηγικών της στόχων. Στη βιβλιογραφία έχουν εντοπισθεί μελέτες σχετικές με το δίκτυο των καταστημάτων και αναφέρονται κυρίως στην αξιολόγηση της απόδοσης, της αποτελεσματικότητας και της δυναμικότητας τους, στον εντοπισμό των κρίσιμων παραγόντων που επηρεάζουν την κερδοφορία τους ή την επιλογή θέσης λειτουργίας τους και άλλες μελέτες οροθέτησης τραπεζικών καταστημάτων που αφορούν κυρίως σε μικροοικονομικούς συντελεστές. Επιπλέον, έχουν εντοπισθεί μελέτες για τη οροθέτηση αλυσίδων σουπερμάρκετ, πρατηρίων βενζίνης και πυροσβεστικών τμημάτων, όχι όμως τραπεζικών καταστημάτων, ούτε έχουν καταγραφεί προσπάθειες προσδιορισμού του επιθυμητού αριθμού καταστημάτων σε μια συγκεκριμένη αγορά, γεωγραφικά προσδιορισμένη (π.χ. νομό, περιφέρεια, χώρα). Τα βήματα της ερευνητικής μεθοδολογίας που ακολουθήθηκε είναι τα εξής: • Επιλέχθηκε το δείγμα των 5 Τραπεζών και συλλέχθηκαν πολυετή οικονομικά δεδομένα από δημοσιευμένες πηγές για την περίοδο 1990-2003 • Καταγράφηκε η βασική ερευνητική μας υπόθεση υπό τη μορφή μιας εξίσωσης, όπου ο αριθμός των Καταστημάτων μιας Τράπεζας (εξαρτημένη μεταβλητή) είναι συνάρτηση των στρατηγικών στόχων μιας Τράπεζας σε τομείς όπως μερίδια αγοράς, κερδοφορία, αποτελεσματικότητα, κ.α. (ανεξάρτητες μεταβλητές). • Εξετάσθηκαν τόσο γραμμικές όσο και μη γραμμικές παλινδρομήσεις για την κάθε Τράπεζα και καταλήξαμε σε μια σειρά πολλαπλών γραμμικών παλινδρομήσεων όπου εντοπίσθηκαν στατιστικά σημαντικές σχέσεις με ορισμένες από τις μεταβλητές μας. Διενεργήθηκαν όλοι οι απαραίτητοι στατιστικοί (διαγνωστικοί) έλεγχοι. • Διενεργήθηκε διαστρωματική ανάλυση για τις 5 Τράπεζες συνολικά προκειμένου να εξαχθούν συμπεράσματα σε επίπεδο συνόλου Τραπεζών και όχι μεμονωμένης Τράπεζας. Πραγματοποιήθηκε παραγοντική ανάλυση ώστε να ομαδοποιηθούν οι μεταβλητές σε κύριες συνιστώσες και να εξαχθεί ένα γενικότερο υπόδειγμα που να αφορά στο σύνολο του τραπεζικού κλάδο. Συμπερασματικά καταλήγουμε ότι η μελέτη μας: • Οδήγησε σε ένα μοντέλο το οποίο επεξηγεί ικανοποιητικά τη διαχρονική μεταβολή του αριθμού των Καταστημάτων μιας Τράπεζας με βάση συγκεκριμένες ανεξάρτητες μεταβλητές που εκφράζουν στρατηγικούς και άλλους στόχους της Διοίκησης της (π.χ. μερίδιο αγοράς, RΟΑ, οργανικά κέρδη ανά κατάστημα, καταθέσεις ανά υπάλληλο, αριθμό προσωπικού ανά κατάστημα κ.α.)• • Μέσω κατάλληλων στατιστικών ελέγχων, διαπιστώθηκε ικανοποιητική προβλεπτική αξία του υποδείγματος μας, γεγονός που το καθιστά κατάλληλο για πιθανή χρήση και αξιοποίηση του από τις επιμέρους Τράπεζες ως εργαλείο στην ανάπτυξη του δικτύου τους. • Σε επίπεδο κλάδου, διαπιστώθηκε θετική συσχέτιση του δικτύου των καταστημάτων με 3 από τις 4 κύριες συνιστώσες δηλ. «μέγεθος», «παραγωγική δυναμικότητα» και «κερδοφορία», στις οποίες κατέληξε η παραγοντική ανάλυση (factor analysis). Τέλος, η παρούσα μελέτη κρίνεται σκόπιμο να συνδυασθεί με άλλες μελέτες χωροθέτησης των τραπεζικών καταστημάτων σε μια γεωγραφικά προσδιορισμένη αγορά (π.χ. Ελλάδα, Βαλκάνια, Ν.Α. Ευρώπη), προκειμένου να κατανοηθεί πληρέστερα η εξέλιξη του ελληνικού τραπεζικού κλάδου, αλλά και να προκύψει μια ολοκληρωμένη πρόταση για τη στρατηγική διαχείρισης του δικτύου των Καταστημάτων μιας Τράπεζας.

The banking sector has attracted plenty of research interest over the years, which cover an extensive range of research areas. More specifically, concerning the branch, research was focused on issues of locational studies and of performance evaluation. The aim of this research is to contribute to the fuller understanding of the functioning of the current greek banking system in relation to the development and strategy of the physical distribution network, which is the bank branch. Major research goal is to identify those variables that express strategic objectives of a Bank (i.e. size, profitability) and which are able to explain the changes in the number of branches through time in order to establish a complete model for the case of separate banking institutions, as well as for the case of the whole banking sector. At the same time, we seek to examine whether this model can have predictive values to be used for estimating the "desired" number of branches, necessary to support a Bank's strategic goals. The steps of our research methodology are the following: • A sample of 5 Greek Banks was selected and financial data for these and for the whole sector, were collected for the period 1990-2003, which is one of the longest identified in research literature. • We formulated our basic research hypothesis as a regression equation, where the number of branches of a Bank (dependent variable) is related to variables expressing strategic objectives of the Bank such as market share, profitability, efficiency, etc (independent variables). • We have examined linear and non-linear forms of regressions, for each of the 5 Banks of our sample and arrived at a series of multiple regressions for which statistically significant relations with some of the independent variables have been identified. All necessary diagnostic tests have been implemented. • We also conducted a cross sectional analysis for all 5 Banks of our sample in order to draw conclusions for the whole banking sector. Furthermore, factor analysis was implemented in order to group our independent variables in principal components in order to devise a general model that would hold for the whole banking sector. In conclusion our research: a. Led to a model that identified several independent variables, expressing strategic objectives of a Bank (i.e loans market share, ROA, operational profits per branch, deposits per employee, average number of personnel per branch, etc), which explain satisfactorily the change of the number of branches through time. b. It was verified, through extensive statistical tests, the predictive value of our model, which is considered an important factor for the potential practical utilization of our model, from each Bank's administration, as a tool for formulating their branch network development strategy. c. Finally for the whole banking sector, we identified a positive correlation between the development of the network of branches and 3 out of the 4 principal components, namely "size", "production potential" and "profitability", as derived from our factor analysis. f

Lastly, our research can be combined with existing locational studies for bank tranches in a geographically defined area (i.e. Greece, Balkans), so that a. We can achieve a more thorough and complete understanding of the branch network development for the recent Greek banking sector and b. We can devise an integrated tool for the development of a strategy for branch network management for banking institutions.