Η Κωνσταντινούπολη με τη ματιά του Παμούκ: πολιτικές και κοινωνικές αναφορές στα βιβλία του

Abstract

Η Κωνσταντινούπολη με την πολυκύμαντη ιστορία της και το σύγχρονο πρόσωπό της είναι το αγαπημένο θέμα των αναγνωστών και των συγγραφέων. Ο Ορχάν Παμούκ, Τούρκος λογοτέχνης του μεταμοντέρνου μυθιστορήματος και βραβευμένος με το Νόμπελ Λογοτεχνίας, είναι ένας από αυτούς τους συγγραφείς των οποίων τα έργα διαδραματίζονται στην Κωνσταντινούπολη. Η παρούσα εργασία διερευνά το πώς αναπλάθεται λογοτεχνικά και αποτυπώνεται η πολιτική και η κοινωνική ζωή της Πόλης στα βιβλία του. Πιο συγκεκριμένα μελετήθηκαν τα βιβλία Ιστανμπούλ Πόλη και αναμνήσεις, Το σπίτι της σιωπής, Το Μουσείο της Αθωότητας, Η γυναίκα με τα κόκκινα μαλλιά. Επίσης, επιδιώκεται μέσα από την προσέγγιση του συγγραφέα και των έργων του να αποτυπωθούν τα θέματα που τον απασχολούν, οι θέσεις του καθώς και η στάση που παίρνει απέναντι σε αυτά. Παράλληλα, διαφαίνεται ο ρόλος και η σημασία της Λογοτεχνίας σήμερα. Όσον αφορά την πολιτική ζωή καταγράφηκαν και σχολιάστηκαν αναφορές του συγγραφέα σε πολιτικές περιόδους και σημαντικούς σταθμούς της σύγχρονης τουρκικής ιστορίας. Ειδικότερα, αναφορές στην περίοδο κατάρρευσης της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, στην επανάσταση των Νεότουρκων και την ίδρυση της Τουρκικής Δημοκρατίας, στην περίοδο της Δημοκρατίας του Μεντερές, στην εποχή των πραξικοπημάτων 1960-1980 και στη σύγχρονη εποχή. Επιπλέον, προσεγγίστηκαν έννοιες που συνδέονται με την πολιτική ζωή: η κατάσταση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, οι πνευματικοί άνθρωποι και ο τύπος σε σχέση με την εξουσία και οι έννοιες της ατομικής ελευθερίας κι ευθύνης. Αναφορικά με την κοινωνική ζωή καταγράφηκαν και αναλύθηκαν πτυχές και θέματα του κοινωνικού βίου της Κωνσταντινούπολης, όπως παρουσιάζονται στα βιβλία μέσα από το λόγο των χαρακτήρων: η εκπαίδευση, οι κοινωνικές τάξεις, οι Ρωμιοί και οι μειονότητες, η θέση της γυναίκας, οι σχέσεις των δύο φύλων και οι νέοι της Πόλης. Επίσης, παρουσιάζεται το θέμα του εκδυτικισμού της Πόλης και ο αντίκτυπός του στην τουρκική κοινωνία, ως αποτέλεσμα της μεταρρυθμιστικής προσπάθειας της Τουρκίας και του δυτικού προσανατολισμού της.