Η ανάκληση των διοικητικών πράξεων

Abstract

Η ανάκληση των διοικητικών πράξεων αποτελεί ένα από τα σπουδαιότερα μέσα παύσης της ισχύος μιας διοικητικής πράξης. Πρόκειται ίσως για ένα εκ των πολλών προβλημάτων που αντιμετωπίζει η διοικητική δράση, καθώς ουσιαστικά καλείται, μέσα από τη διαδικασία της διοικητικής προσφυγής ή και της προσφυγής ενώπιον των δικαστηρίων, να επανέλθει, να επανεξετάσει ένα ζήτημα και εν τέλει να προβεί σε τυχόν μερικές ή ολικές τροποποιήσεις, βάσει των ισχυρισμών των διοικουμένων. Γιατί, όμως, η εργασία αυτή αφορά την ανάκληση των διοικητικών πράξεων; Η απάντηση βρίσκεται σε μια εκ των συνεπειών που προκαλεί, και συγκεκριμένα σε εκείνη της αποζημίωσης του διοικουμένου, καθόσον η συχνά παρατηρηθείσα εσφαλμένη δράση της διοίκησης θίγει τα συμφέροντα του ιδιώτη οδηγώντας, εκτός από τη διάψευση της εμπιστοσύνης του τελευταίου, στη δημιουργία δημοσιονομικού ελλείμματος. Η πολυπλοκότητα του ζητήματος έχει ταλανίσει –και εξακολουθεί να ταλανίζει- τη διοικητική δράση και τη νομολογία των διοικητικών δικαστηρίων, ιδίως, δε, του Συμβουλίου της Επικρατείας και του Ελεγκτικού Συνεδρίου, στα οποία άγονται οι προκύπτουσες διαφορές. Οι ελλιπείς θετικοί κανόνες δικαίου έχουν οδηγήσει τη νομολογία να διαδραματίσει σημαντικότατο και καθοριστικότατο ρόλο, προκειμένου να διατυπωθούν και να ερμηνευθούν οι κανόνες που διέπουν την ανάκληση των διοικητικών πράξεων. Πράγματι, η νομολογία ήταν εκείνη που εισήγαγε στο δίκαιο της ανάκλησης τις γενικές αρχές της νομιμότητας, της δικαιολογημένης εμπιστοσύνης, της αρχής της ασφάλειας δικαίου, της χρηστής διοίκησης. Είναι, επίσης, εκείνη που υπερακοντίζει ακόμη και το γράμμα του (δικτατορικού) Α.Ν. 261/1968 προκειμένου να θεμελιώσει την αποζημιωτική ευθύνη του δημοσίου έναντι του ζημιωθέντος διοικουμένου. Στέκεται, δηλαδή, αρωγός και φροντίζει την υπεράσπιση των συμφερόντων του ομολογουμένως πιο αδύναμου μέρους αυτής της σχέσης, του διοικουμένου. Όταν κάπου η νομολογία παραμένει φειδωλή και διστακτική, έρχεται η κριτική της θεωρίας να συμπληρώσει αυτό το δίχτυ προστασίας και να φυτέψει έναν ακόμη σπόρο αμφιβολίας στη δικανική κρίση. Γιατί, καθώς λέγεται, η μειοψηφία του [v] σήμερα είναι η πλειοψηφία του αύριο. Στην παρούσα, λοιπόν εργασία, θα παρουσιαστούν τα κυριότερα θέματα της ανάκλησης των διοικητικών πράξεων. Πιο συγκεκριμένα, η αρχή θα γίνει με τις απαραίτητες εννοιολογικές διασαφηνίσεις ως προς τις έννοιες της διοικητικής πράξης και της ανάκλησης. Στη συνέχεια, θα εκτεθούν οι διακρίσεις των διοικητικών πράξεων, από τις οποίες εκκινεί η θεωρία και η νομολογία προκειμένου να θεμελιώσει τις γενικές αρχές και τους εν γένει κανόνες της ανάκλησης. Ακόμη, χρήσιμη θεωρήθηκε και η παράθεση της ανακλητικής διαδικασίας και των συνεπειών που έχει εκείνη, με κυριότερη, όπως θίχτηκε και ανωτέρω, την αποζημίωση. Στο τελευταίο, δε, κεφάλαιο, αναλύεται η ανάκληση ενός ιδιαίτερου είδους διοικητικών πράξεων, των πράξεων των φορέων κοινωνικής ασφάλισης (νυν e Ε.Φ.Κ.Α.), οι οποίες κρύβουν κάποιες ιδιαιτερότητες ως εκ της φύσεώς τους, ως παροχές με έντονο κοινωνικό χαρακτήρα. Ας μην ξεχνάμε, άλλωστε, πως το δημοσιονομικό έλλειμμα της χώρας αποδίδεται εν πολλοίς στην κακοδιαχείριση του κοινωνικοασφαλιστικού συστήματος. Τέλος, θα γίνει και μια ακροθιγής αναφορά σε ένα άλλο ζήτημα έντονου κοινωνικού χαρακτήρα, ομοίως με δημοσιονομικές συνέπειες, αυτό της ανάκλησης παράνομου διορισμού υπαλλήλου, λόγω πλαστότητας του πτυχίου του.