Κοινή πολιτική ασφάλειας και άμυνας της Ευρωπαϊκής Ένωσης - Οι επιχειρήσεις SOPHIA και IRINI

Abstract

Η Ευρωπαϊκή Ένωση συνιστά το αποτέλεσμα μιας σταδιακής μετάβασης από τα μελανά σημάδια του 1945. Το τέλος του Β' Παγκοσμίου Πολέμου άφησε την Ευρώπη κατακερματισμένη με την Ευρωπαϊκή Ολοκλήρωση να έρχεται ως τέκνο του Ψυχρού Πολέμου. Σήμερα αντιμετωπίζει μια πληθώρα προκλήσεων ασφαλείας τόσο εξωτερικής φύσεως όσο και εσωτερικής, οι οποίες της προσδίδουν την ταυτότητα ενός παγκοσμίου μετα-εθνικού πολιτικού σχηματισμού. Οι διαδοχικές φάσεις διεύρυνσης της Ευρωπαϊκής Ένωσης και η πορεία προς την ολοκλήρωσή της, επέκτειναν και το πεδίο δράσης των εξωτερικών της σχέσεων. Στον απόηχο των εξελίξεων και των προκλήσεων στον τομέα της ασφάλειας στην Ευρώπη, καθώς και της απαίτησης των κρατών μελών και των πολιτών για να διαδραματίσει η ΕΕ διευρυμένο ρόλο ως εγγυητής της ασφάλειας, η Κοινή Πολιτική Ασφάλειας και Άμυνας (ΚΠΑΑ) γίνεται μια ναυαρχίδα για την εξωτερική δράση της ΕΕ, όντας αναπόσπαστο τμήμα της Κοινής Εξωτερικής Πολιτικής και Πολιτικής Ασφάλειας(ΚΕΠΠΑ) της Ένωσης. Οι επιχειρήσεις(στρατιωτικής φύσεως) και οι αποστολές(πολιτικής φύσεως) που αναλαμβάνει η Ένωση στα πλαίσια της Κοινής Πολιτικής Ασφάλειας και Άμυνας είναι η πιο ορατή δραστηριότητα της ΕΕ στον τομέα της διεθνούς ασφάλειας και υπήρξαν τα πιο απτά παραδείγματα της «ενηλικίωσης» της ΚΠΑΑ καθώς και της «ενεργητικότητας» της ασφάλειας της ΕΕ. Αυτές οι εξελίξεις συνδέονται με τον μεταβαλλόμενο χαρακτήρα των απειλών για την ασφάλεια όσο και με την ταυτόχρονη προσαρμογή των πολιτικών αντιδράσεων. Για την ΕΕ, όπως και για κάθε άλλο παράγοντα διαχείρισης κρίσεων, η αποτελεσματική διαχείριση κρίσεων απαιτεί καλή κατανόηση του περιβάλλοντος στο οποίο λειτουργεί, τόσο από την άποψη του «προβλήματος που πρέπει να αντιμετωπιστεί» όσο και από την άποψη των «τύπων πολιτικών απαντήσεων που απαιτούνται». Κάνοντας μια ανασκόπηση στις ευρωπαϊκές πολιτικές ατζέντες, υπάρχουν τρία θέματα που ξεχωρίζουν και κυριαρχούν στις συζητήσεις: η άμυνα, η ασφάλεια και η μετανάστευση. Και τα τρία θέματα είναι πολύ περίπλοκα στη φύση τους και, προκειμένου να βρεθούν λύσεις, πρέπει να υπάρχει στενή αλληλεπίδραση τόσο μεταξύ των χωρών όσο και των κρατικών και μη κρατικών φορέων. Σε μια κατάσταση κρίσεως - όπως αυτής που ξεκίνησε το 2015 στη Μεσόγειο λόγω των εξεγέρσεων της Αραβικής Άνοιξης, και της αστάθειας στη Λιβύη - που χαρακτηρίζεται από υψηλή αβεβαιότητα, οι πολιτικοί φορείς της ΕΕ απαντούν με την έναρξη των στρατιωτικών επιχειρήσεων EUNAVFOR MED - Sophia και EUNAVFOR MED - Irini.