Έμφυλες ταυτότητες στη ζωγραφική του 19ου – 20ου αιώνα μέσα από τη συγκριτική μελέτη της ζωής και του έργου της Σοφίας Λασκαρίδου και της Θάλειας Φλωρά-Καραβία.

Abstract

Η παρούσα ερευνητική εργασία ασχολείται με τη συγκρότηση του γυναικείου υποκειμένου του 19ου αιώνα μέσα από την τέχνη και πιο συγκεκριμένα, τη ζωγραφική. Εξετάζεται το στοιχείο της νεωτερικότητας και η διαμόρφωσή του νεωτερικού υποκειμένου στο πλαίσιο της ελληνικής κοινωνίας, μέσα από την τέχνη και την εκπαίδευση των γυναικών. Στο θεωρητικό μέρος παρουσιάζεται η σύνδεση των εννοιών της υποκειμενικότητας, της ταυτότητας και της εμπειρίας με τη γέννηση του φεμινιστικού κινήματος, την ιστορία της τέχνης και την ανθρωπολογία της τέχνης, ενώ παρουσιάζεται το γυναικείο καλλιτεχνικό υποκείμενο μέσα από τη φεμινιστική κριτική και ταυτόχρονα, γίνεται ανθρωπολογική προσέγγιση του φύλου. Στο εθνογραφικό μέρος της εργασίας εξετάζονται οι αυτοβιογραφίες και τα έργα των δύο καλλιτέχνιδων της Σοφίας Λασκαρίδου και της Θάλειας Φλωρά- Καραβία, το έργο και η αυτοβιογραφία των οποίων αποτελούν παραδείγματα διαμόρφωσης του υποκειμένου και ιδιαίτερα, του καλλιτεχνικού υποκειμένου στο πλαίσιο της περιόδου του 19ου αιώνα. Η προσέγγιση γίνεται με βάση την ανθρωπολογία του φύλου και της τέχνης και τη φεμινιστική κριτική, όσον αφορά τη διαμόρφωση του γυναικείου υποκειμένου στην εποχή της νεωτερικότητας, μέσα από το πεδίο της βιογραφικής έρευνας με σκοπό να μελετηθούν οι έμφυλες ταυτότητες στη ζωή και τα έργα των δύο καλλιτεχνών. Οι συνθήκες της εποχής καθορίζουν σε μεγάλο βαθμό τη διαμόρφωση του καλλιτεχνικού υποκειμένου, ενώ η γυναίκα καλλιτέχνιδα απουσιάζει αρκετά από την εικαστική δημιουργία ή περιορίζεται σε συγκεκριμένα θέματα. Η βιογραφική έρευνα περιλαμβάνει τη μελέτη της αυτοβιογραφίας των ζωγράφων μέσα από το ημερολόγιο της Σοφίας Λασκαρίδου και τις εντυπώσεις από τον πόλεμο της Θάλειας Φλωρά- Καραβία, στα οποία προβάλλονται ζητήματα του γυναικείου φύλου μέσα από την ιδιωτική και δημόσια σφαίρα των δύο καλλιτέχνιδων. Η αφήγηση των εμπειριών τους προβάλλει μηχανισμούς καταπίεσης, όπως η πατριαρχική κυριαρχία και αποσιωπημένα θέματα του γυναικείου φύλου, που συμβάλλουν στη διαμόρφωση της υποκειμενικότητας τους. Μέσα από όλα τα παραπάνω γίνεται μία προσπάθεια να σκιαγραφηθεί η συγκρότηση του γυναικείου καλλιτεχνικού υποκειμένου την περίοδο της νεωτερικότητας και να αναδειχθεί αυτή η διαμόρφωση μέσα από τις εμπειρίες ζωής και τα έργα των δύο καλλιτέχνιδων.