Ψυχο- συναισθηματικές διαστάσεις του αποκλεισμού και ζητήματα ταυτότητας, υπό το πρίσμα του κοινωνικού μοντέλου της αναπηρίας.

Abstract

Στην παρούσα έρευνα εξετάζεται ο τρόπος με τον οποίο μιλούν τα ανάπηρα άτομα για τους ψυχο-συναισθηματικούς παράγοντες του αποκλεισμού, που μπορεί να βιώσουν κυρίως κατά τη συναναστροφή με μη ανάπηρα άτομα, αλλά και στα ευρύτερα κοινωνικά περιβάλλοντα και τις αναδυόμενες αναπηρικές ταυτότητες. Στο πλαίσιο της παρούσας έρευνας το μοντέλο που έχει επιλεγεί για την προσέγγιση της έννοιας της αναπηρίας είναι το κοινωνικό, όπου γίνεται κατανοητή ως μια κοινωνική κατασκευή που προκύπτει από την αδυναμία της κοινωνίας να εντάξει τους αναπήρους στο κοινωνικό σύνολο. Το δείγμα της παρούσας έρευνας αποτέλεσαν 13 ανάπηροι άνδρες και γυναίκες, οι οποίοι μέσα από ποιοτικές συνεντεύξεις διατύπωσαν τις απόψεις και τις εμπειρίες τους σε σχέση με το υπό ανάλυση θέμα. Για την επεξεργασία των δεδομένων χρησιμοποιήθηκε η θεματική ανάλυση περιεχομένου. Κατά την ανάλυση προέκυψε ότι ο αποκλεισμός δρα σε θεσμικό επίπεδο και κατασκευάζεται από τους συμμετέχοντες ως αδιαφορία και απόρριψη, σε δομικό επίπεδο ως έλλειψη προσπελασιμότητας. Σε επίπεδο κοινωνικών αλληλεπιδράσεων διαφάνηκε η επικράτηση προκαταλήψεων και διακρίσεων. Όλα τα παραπάνω επίπεδα αποκλεισμού, επηρέασαν τους συμμετέχοντες εγείροντας συναισθήματα υποτίμησης, οργής, αδικίας και στενοχώριας. Παράλληλα, ανέκυψε το θέμα της αντίστασης και της διεκδίκησης άρσης των ανισοτήτων ατομικά και συλλογικά. Επιπρόσθετα, περιεγράφηκε ο τρόπος διαχείρισης των αναπηρικών ταυτοτήτων τους, οι οποίες θεωρούνται ως συνιστώσες των κοινωνικών ταυτοτήτων που συγκροτούν την ατομική υπόσταση. Η αναπηρία επίσης, κατασκευάστηκε ως αρνητική ταυτότητα. Καταληκτικά, αναλύθηκε η σημασία τους κατά τη συγκρότηση της κοινωνικής ταυτότητας.