Κοινή πολιτική άμυνας και ασφάλειας: οι θεσμικές και οικονομικές προκλήσεις ενόψει της νέας στρατηγικής ασφαλείας και των σχετικών απειλών

Abstract

Το συνεχώς εξελισσόμενο διεθνές στρατηγικό περιβάλλον «ανάγκασε» την ΕΕ να αποδεχθεί πως το να ασχοληθεί ενεργά με την Κοινή Πολιτική Άμυνας και Ασφάλειας (πρώην ΕΠΑΑ), αποτελεί μονόδρομο για την διατήρηση της σταθερότητας και της ασφάλειας στο εσωτερικό της. Η Κοινή Πολιτική Άμυνας και Ασφάλειας αλλά και το κείμενο της Παγκόσμιας Στρατηγικής Ασφαλείας που πηγάζει από αυτήν είναι ιδιάζουσας σημασίας για τη διασφάλιση του ειρηνικού και φιλικού περιβάλλοντος εντός της ΕΕ. Χωρίς την ύπαρξή τους και την ομαλή, άνευ εμποδίων λειτουργία τους, είναι αδύνατο να αποφευχθούν ή να αντιμετωπιστούν οξείες κρίσεις και προβλήματα. Οι παράγοντες που συντελούν στην επίτευξη των στόχων της ΚΠΑΑ είναι πολλοί, ιδιαίτερα αν λάβει κανείς υπόψιν του, πως στο «ψηφιδωτό» που ονομάζεται ΕΕ συνυπάρχουν διαφορετικές «φωνές» και αντιλήψεις γι’ αυτήν ανάλογα με τον εκάστοτε πολιτισμό και τα διαφορετικά πολιτικά ή και οικονομικά συμφέροντα που επικρατούν. Έτσι, πρέπει να εξεταστούν πέρα από τον ρόλο της ΚΠΑΑ για την ΕΕ συνολικά κι άλλοι παράγοντες, όπως λ.χ. οι απόψεις των διαφορετικών χωρών επάνω στα ζητήματα της ΚΠΑΑ, ή η σχέση της δεύτερης με το ΝΑΤΟ κ.α. Εφόσον το ζήτημα της άμυνας και της ασφάλειας είναι αρκετά περίπλοκο από μόνο του, γίνεται εύκολα αντιληπτό πως χρειάζεται να κινητοποιηθούν πολλοί και διαφορετικοί θεσμοί και υπηρεσίες για την επίτευξη των προαναφερόμενων στόχων, ενώ εξίσου ιδιαίτερος είναι και οφείλει να είναι και ο τρόπος χρηματοδότησης τους (λ.χ. μίξη πόρων, χρηματοδοτήσεις μέσω ταμείων, δωρεές κλπ.). Η πολυπλοκότητα των θεσμικών και οικονομικών προκλήσεων που καλείται να αντιμετωπίσει η ΕΕ μέσω της ΚΠΑΑ έγκειται μεταξύ άλλων σε παράγοντες, όπως στην προαναφερόμενη πολυφωνία στο πλαίσιό της, ή και στις δεσμεύσεις των οικονομικών στόχων που έχουν τεθεί, ενώ ταυτόχρονα ανακύπτουν συνεχώς νέες ανάγκες που συχνά επιβάλλουν τη δημιουργία νέων θεσμών, ταμείων και στρατιωτικών πρωτοβουλιών. Σύμφωνα με το κείμενο της Νέας Στρατηγικής Ασφαλείας (2016) οι σύγχρονες στρατηγικές-υβριδικές απειλές και προκλήσεις κατά της ΕΕ είναι πολυάριθμες και εξαπλώνονται σε όλο το φάσμα των πολιτικών της. Έτσι, από τη μία πλευρά πρέπει να αντιμετωπιστούν άμεσα μέσω της ΚΠΑΑ οι κίνδυνοι, όπως η διάδοση των όπλων μαζικής καταστροφής, η τρομοκρατία και το οργανωμένο έγκλημα, ενώ από την άλλη η ΕΕ οφείλει να «χτίσει» ένα ασφαλέστερο περιβάλλον για τους πολίτες της προωθώντας την ενεργειακή ασφάλεια και την ασφάλεια στον κυβερνοχώρο, αποφεύγοντας τις περιφερειακές συγκρούσεις, σταματώντας την αλλαγή του κλίματος και φυσικά εμποδίζοντας με κάθε τρόπο την αποσάθρωση του κάθε κράτους-μέλους, το οποίο και αποτελεί αναμφίβολα, αρχικά τον πυρήνα της λήψης αποφάσεων ολόκληρης της ΈΕ αλλά και του Διεθνούς Συστήματος γενικότερα. Σε κάθε περίπτωση φαίνεται πως η Ένωση έχει βρει ουσιαστικά τον τρόπο και την μέθοδο για την επίλυση των σχετικών με την άμυνα και στην ασφάλεια προβλημάτων της. Μένει να δούμε την εξέλιξη των γεγονότων για να διαπιστώσουμε τις τυχούσες ενστάσεις ή ελλείψεις, εξετάζοντας ταυτόχρονα τα αποτελέσματα αλλά και τις μελλοντικές προοπτικές που μπορούν να αναδειχθούν μέσα από την στρατηγική που θα ακολουθηθεί από την ΚΠΑΑ.