Η φόρμα Ritornello στο Βραδεμβούργιο Κοντσέρτο Α.5 του J.S. Bach

Abstract

Είναι αναμφισβήτητο γεγονός ότι ο Johann Sebastian Bach υπήρξε από τους σημαντικότερους συνθέτες της εποχής Μπαρόκ στην ιστορία της δυτικής μουσικής. Συνέθεσε πλήθος αριστουργηματικών έργων μεταξύ των οποίων βρίσκονται και τα έξι Βραδεμβούργια Κοντσέρτα. Από αυτά το κοντσέρτο Αρ. 5 κατέχει μία ξεχωριστή θέση στην ιστορία του είδους. Από την υπάρχουσα έρευνα προκύπτει ότι η εξέλιξη της μορφολογίας του είδους του κοντσέρτου έχει συνδεθεί με την έννοια του ritornello1. Η παρούσα εργασία έχει στόχο να εξετάσει την χρήση της φόρμας ritornello στα τρία μέρη του έργου. Για την ανάλυση των επιμέρους ενοτήτων του ritornello χρησιμοποιείται η προσέγγιση του Dreyfus, όπως αυτή διατυπώνεται στο βιβλίο του Bach and the Patterns of Invention2. Στο πρώτο κεφάλαιο παρατίθενται ιστορικά στοιχεία για το είδος του κοντσέρτου από τα μέσα του 17ου αιώνα έως την εποχή του Bach και γίνεται μια συνοπτική παρουσίαση των έξι Βραδεμβούργιων Kοντσέρτων. Στο δεύτερο κεφάλαιο παρουσιάζεται μια ιστορική αναδρομή στη χρήση του όρου ritornello και στα μέρη που αποτελούν την εσωτερική του δομή. Τέλος, στο τρίτο κεφάλαιο παρουσιάζεται αναλυτικά η μορφή των τριών μερών του έργου. Από την έρευνα που εκπονήθηκε προκύπτει ότι το πρώτο μέρος (Allegro) ακολουθεί τη φόρμα ritornello. Το δεύτερο μέρος (Affettuoso) αναπτύσσεται σε μια διμερή μορφή Α-Β με χαρακτηριστικά πολυφωνικής επεξεργασίας. Το τρίτο μέρος (Allegro) είναι γραμμένο σε τριμερή μορφή A-B-A η οποία βασίζεται στην τεχνική της φούγκας. Eν κατακλείδι, παρουσιάζονται ενδιαφέρουσες πληροφορίες για ιδιαίτερα στοιχεία που αναδεικνύονται στο έργο σχετικά με τον τρόπο που ο Bach χειρίζεται τη μουσική γλώσσα της εποχής του, συνδυάζοντας αριστοτεχνικά διαφορετικές μορφές και στυλ.