Σχεδιασμός και εφαρμογή εξατομικευμένου προγράμματος παρέμβασης για την επίλυση κοινωνικών προβλημάτων: δύο μελέτες περίπτωσης σε παιδιά με διαταραχή φάσματος αυτισμού και νοητική αναπηρία

Abstract

Ένα από τα πιο σημαντικά ζητήματα που έχουν αναδυθεί τις τελευταίες δεκαετίες στο τομέα της ειδικής αγωγής και εκπαίδευσης, είναι η σημασία προώθησης του αυτοπροσδιορισμού στα άτομα με αναπηρία. Σύμφωνα με τον Wehmeyer (1996), η καλλιέργειά του επιτρέπει σε κάθε άτομο να δρα ως αιτιώδης παράγοντας στη ζωή του, λαμβάνοντας το ίδιο αποφάσεις και κάνοντας συνειδητές επιλογές που διαμορφώνουν αντίστοιχα το μέλλον του. Η διαδικασία ανάπτυξης του αυτοπροσδιορισμού επιτυγχάνεται μέσω της σταδιακής κατάκτησης επιμέρους συμπεριφορών - δεξιοτήτων, που συγχρόνως αποτελούν και τα δομικά του στοιχεία. Μεταξύ τους συγκαταλέγεται και η επίλυση προβλημάτων, ικανότητα που παρέχει στο άτομο τη δυνατότητα να επιτύχει ένα υψηλότερο επίπεδο ζωής. Παρ’ όλο που η συγκεκριμένη δεξιότητα εξελίσσεται καθ’ όλη τη διάρκεια της ζωής, άτομα με διαταραχή φάσματος αυτισμού ή νοητική αναπηρία παρουσιάζουν ελλείμματα που επηρεάζουν ή εμποδίζουν τη φυσιολογική ανάπτυξή της. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα την αδυναμία διαχείρισης απλών ή σύνθετων προβληματικών καταστάσεων, γεγονός που δρα αρνητικά σε ποικίλους τομείς της ζωής τους. Γι’ αυτό το λόγο η διδασκαλία για την καλλιέργεια και κατάκτηση της ικανότητας επίλυσης προβλημάτων κρίνεται αναγκαία για τα άτομα με αναπηρία, προκειμένου να προωθηθεί η μελλοντική επιτυχία και ανεξαρτησία τους. Η παρούσα έρευνα αποτελεί μελέτη δύο περιπτώσεων παιδιών, ενός με ΔΦΑ και ενός με νοητική αναπηρία. Σκοπός της ήταν ο σχεδιασμός και η υλοποίηση ενός προγράμματος παρέμβασης στην επίλυση προβλημάτων, το οποίο χωρίστηκε σε τρία στάδια: την αρχική αξιολόγηση, τη διαμορφωτική αξιολόγηση - παρέμβαση και την τελική αξιολόγηση. Τα αποτελέσματα έδειξαν βελτίωση και αλλαγή του τρόπου αντιμετώπισης ποικίλων προβλημάτων και από τους δύο συμμετέχοντες, τα οποία συνάδουν με αντίστοιχα αποτελέσματα άλλων ερευνών της διεθνούς βιβλιογραφίας. Στοιχεία της τελικής αξιολόγησης επιβεβαιώνουν τόσο την κατάλληλη αντιμέτωπιση προβλήματων, προσαρμόζοντας τις προϋπάρχουσες ή υιοθετώντας νέες στρατηγικές επίλυσης, όσο και την ευρύτερη βελτίωση εφαρμογής των σταδίων επίλυσης. Μέσω αυτών τονίζεται πως η συμμετοχή παιδιών με ΔΦΑ ή νοητική αναπηρία σε αντίστοιχα παρεμβατικά προγράμματα, προωθεί τη καλλιέργεια, τη κατάκτηση και τελικά την εφαρμογή αυτής της δεξιότητας.