Handpan: ιστορική αναδρομή και προέλευση, κατασκευαστικές και εκτελεστικές τεχνικές, δημοτικότητα και απήχηση

Abstract

Το handpan είναι ένα σχετικά καινούριο μουσικό όργανο, το οποίο πρωτοεμφανίστηκε την πρώτη δεκαετία του εικοστού πρώτου αιώνα. Πρόκειται για ένα μουσικό όργανο, για το οποίο έχουν γίνει ελάχιστες επιστημονικές έρευνες και μελέτες μέχρι στιγμής. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα την έλλειψη βιβλιογραφίας και την έντονη ανάγκη για προσπάθεια από την επιστημονική και την ακαδημαϊκή κοινότητα σχετικά με την μελέτη του. Σκοπός της παρούσας πτυχιακής εργασίας είναι η συλλογή πληροφοριών και η καταγραφή τους, σχετικά με την ιστορική αναδρομή και προέλευση του Handpan, τις κατασκευαστικές και εκτελεστικές τεχνικές του, και την δημοτικότητα και την απήχηση γύρω από το όργανο. Το handpan προέρχεται από ένα άλλο ιδιαίτερα παρόμοιο όργανο το οποίο ονομάζεται hang, το οποίο με την σειρά του προέρχεται από τα steel drum/pan του Τρινιντάντ και Τομπάγκο. Ειδικότερα, Αφρικανοί σκλάβοι, οι οποίοι μεταφέρθηκαν μαζί με αποικιοκράτες στο Τρινιντάντ της Καραϊβικής, δημιούργησαν σταδιακά τα steel drum/pan, καθώς οι Άγγλοι οι οποίοι τους κυβερνούσαν τους είχαν απαγορεύσει την χρήση των παραδοσιακών οργάνων. Στην συνέχεια, το steel drum/pan μεταδόθηκε σταδιακά στην Αμερική και την Ευρώπη, όπου και βρήκε ιδιαίτερα θετική ανταπόκριση από το ευρύ κοινό. Έπειτα, η Sabina Schärer και ο Felix Rohner δημιούργησαν το Urhang στις 20 Νοεμβρίου 1999 και στην συνέχεια το ανέπτυξαν στην τελική του μορφή, το Hang sculpture (Felix Rohner και Sabina Schärer από την Panart Hangbau Ltd της Βέρνης της Ελβετίας). Το hang διαδόθηκε και έγινε γρήγορα γνωστό, εξαιτίας του ιδιαίτερου ήχου του. Έπειτα, νέοι κατασκευαστές προσπαθώντας να μιμηθούν και να αντιγράψουν το hang, οδηγήθηκαν στην δημιουργία του handpan. Όσον αφορά την κατασκευή ενός handpan, διεξήγαγα έρευνα σχετικά με την κατασκευαστική διαδικασία, αλλά και τους ίδιους τους κατασκευαστές. Τα αποτελέσματα γενικά έδειξαν ότι υπάρχουν πολλοί και διαφορετικοί τρόποι για να φτιάξει κανείς ένα handpan και ότι η διαδικασία κατασκευής διαφέρει από κατασκευαστή σε κατασκευαστή, προσφέροντας μια τεράστια ποικιλία οργάνων με έντονες ηχοχρωματικές διαφορές. Τα βασικά στάδια κατά την κατασκευή ενός handpan έιναι η επιλογή του μετάλλου, η επιλογή νοτών κλίμακας, η διαμόρφωση των ημισφαιρίων, η νιτρίδωση, η κατασκευή των νοτών, το κούρδισμα, και η ένωση των ημισφαιρίων. Όσον αφορά την μουσική εκτέλεση διεξήγαγα έρευνα σχετικά με τις εκτελεστικές τεχνικές που χρησιμοποιούνται, αλλά και τους ίδιους τους εκτελεστές. Τα αποτελέσματα γενικά έδειξαν ότι υπάρχουν πολλοί διαφορετικοί τρόποι για να παίξει κανείς handpan και τεχνικές για να εφαρμόσει. Κάποιος από αυτές είναι η απομόνωση αρμονικών, η ενεργοποίηση του gu, η εναλλακτική τοποθέτηση του οργάνου στα πόδια και άλλα. Τέλος, σχετικά με την απήχηση και την δημοτικότητα του handpan, δηλαδή πόσο γνωστό και αρεστό είναι το handpan στο ευρύ κοινό, διεξήγαγα σύνθετη έρευνα, στην οποία συμμετείχαν χίλια άτομα. Τα αποτελέσματα έδειξαν ότι το handpan είναι ένα μέτρια δημοφιλές μουσικό όργανο το οποίο ακόμα αρκετοί δεν γνωρίζουν, αλλά με πολύ μεγάλα ποσοστά πολύ θετικής ανταπόκρισης από αυτούς που το γνωρίζουν.

The handpan is a relatively new musical instrument, that first showed up in the first decade of the twenty first century. There has been only a few scientific researches and studies concerning the handpan up to now. This, results in the shortage of bibliography and the need for effort from the scientific and the academic community, regarding its study. The purpose of this thesis is the collection and the record of information regarding the historical evolution and origination of the handpan, the manufacturing procedure, the techniques regarding the musical performance with a handpan, and the popularity of the handpan. The handpan originates from another very similar instrument that is named/called ‘hang’, which originates from the steel drums/pans from Trinidad and Tobago. More specifically, African slaves that were transferred with colonialists at Trinidad in the Caribbean, gradually create the steel drum/pan, because the English had banished the use of their African traditional instruments. Afterwards, the steel drum/pan gradually spread to America and Europe, where it found a very positive response from the public. Next, Sabina Schärer and Felix Rohner created the Urhang in November 20, 1999, and later on they developed it to the final shape (Hang sculpture) in 2000 (Felix Rohner and Sabina Schärer from Panart Hangbau Ltd Bern Switzerland). The hang spread and became quickly known, because of it’s special sound. Afterwards, new makers tried to mimic and copy the hang, leading to the creation of the handpan. Regarding the making of a handpan, Ι researched the manufacturing procedure, and the makers. The results generally showed that there are many different ways to make a handpan and that the procedure differs from one maker to another, leading to a huge variety of instruments with big differences between them concerning the sound color. The basic stages of making a handpan are: choosing the metal, choosing the notes/scale, the formation of the hemispheres, nitriding, making the notes, tuning, and fusioning the hemispheres. Regarding the musical performance, I researched the techniques that are used while playing the handpan, and the performers. The results generally showed that there are many different ways to play the handpan, and techniques to apply at handpan playing. Some of them are the isolation of the harmonics, the activation of the gu, the alternate position of the instrument on the legs. Finally, regarding the popularity of the handpan (how known and likeable is handpan in the public)I did a research, in which participated one thousand people. The results showed that the handpan is a medium popular instrument, that many still do not know, but with very big percentages of very positive feedback from those who know it.