Εμπειρική διερεύνηση της πορείας σύγκλισης των τραπεζικών επιτοκίων στην ευρωζώνη ως δείκτη τραπεζικής ολοκλήρωσης και των επιπτώσεν των χρηματοπιστωτικών κρίσεων της περιόδου 2007-2014

Abstract

O κύριος σκοπός της παρούσας μελέτης είναι, πρώτα, η εμπειρική διερεύνηση της πορείας της τραπεζικής ολοκλήρωσης στην ευρωζώνη όπως αυτή αντανακλάται στην διαδικασία της σύγκλισης των τραπεζικών επιτοκίων (δεικτών του κόστους δανεισμού των επιχειρήσεων και των νοικοκυριών από τις τράπεζες). Στην συνέχεια, επιδιώκεται η αποτίμηση των επιπτώσεων της παγκόσμιας χρηματοπιστωτικής κρίσης του 2008 και της κρίσης χρέους της ευρωζώνης που ακολούθησε, στην διαδικασία της σύγκλισης αυτής. Τέλος στοχεύει στην εμπειρική διερεύνηση των παραγόντων που είναι δυνατόν να ερμηνεύσουν την διαδικασία σύγκλισης ή απόκλισης του κόστους του τραπεζικού δανεισμού στις χώρες της ευρωζώνης. Με την μεθοδολογία των κυλιόμενων «bootstrap» έλεγχων μοναδιαίας ρίζας σε δεδομένα πάνελ, δείχθηκε ότι η παγκόσμια χρηματοπιστωτική κρίση προκάλεσε διακοπή ή και αναστροφή της διαδικασίας της σύγκλισης του κόστους δανεισμού στις χώρες της ευρωζώνης. Επιπλέον, διαπιστώθηκε ότι η κρίση χρέους της ευρωζώνης που ακολούθησε, είχε περεταίρω σημαντική αρνητική επίδραση στην ίδια διαδικασία. Η εξέταση του μηχανισμού μετακύλισης των μεταβολών των επιτοκίων της κοινής νομισματικής πολιτικής στα επιτόκια της τραπεζικής στις χώρες της ευρωζώνης, έδειξε αύξηση της ανομοιογένειας μεταξύ των χωρών κατά την περίοδο των κρίσεων. Η εξέλιξη αυτή, μετά από σχετική οικονομετρική διερεύνηση, εξηγήθηκε από τις αποκλίνουσες τάσεις των εθνικών μακροοικονομικών δεδομένων και διαρθρωτικών παραγόντων που επικράτησαν στην ευρωζώνη. Ιδιαίτερη έμφαση στην εξήγηση των αποκλίσεων του κόστους δανεισμού από τις τράπεζες δόθηκε στην αποτίμηση των επιπτώσεων του βαθμού ετερογένειας του κινδύνου χώρας στην ευρωζώνη. Η εμπειρική διερεύνηση που χρησιμοποιήθηκε έδειξε αρχικά σημαντική συμμετοχή του κινδύνου χώρας στην ερμηνεία της αποκλίνουσας πορείας στο κόστος τραπεζικού δανεισμού, ειδικά για τις χώρες του ευρωπαϊκού Νότου. Όμως διαπιστώθηκε, ότι η επίδραση αυτή εξασθένησε κατά την περίοδο που ακολούθησε μετά την αποκλιμάκωση της κρίσης χρέους. Η διερεύνηση των υποβοσκόντων παραγόντων που διαμορφώνουν το κόστος του τραπεζικού δανεισμού, κατέδειξε την ύπαρξη διαφορετικών δομικών υποδειγμάτων του κόστους δανεισμού μεταξύ των χωρών. Έτσι βρέθηκαν ενδείξεις για την ύπαρξη διακριτών ομάδων χωρών (Clusters) εντός της ευρωζώνης, όπου οι μηχανισμοί επίδρασης των διαφόρων παραγόντων στο κόστος δανεισμού είναι περισσότερο όμοιοι μεταξύ των χωρών που τις απαρτίζουν. Ακόμη, η εκτίμηση με την μέθοδο FAVAR των δυναμικών επιπτώσεων των υποβοσκόντων παραγόντων στο κόστος δανεισμού για τις περιοχές του «Κέντρου» και της «Περιφέρειας» της ευρωζώνης, έδειξε σημαντικές διαφορές όσον αφορά στο διαρθρωτικό υπόδειγμα καθορισμού του κόστους δανεισμού. Για παράδειγμα, για την περίοδο μετά την έναρξη των κρίσεων, μεταβλητές που διαμορφώνουν τον «χρηματοοικονομικό κίνδυνο» είναι οι κύριοι συντελεστές του κόστους δανεισμού στην «Περιφέρεια» της ευρωζώνης. Για το «Κέντρο» της ευρωζώνης όμως, παράγοντες που σχετίζονται με τις μακροοικονομικές συνθήκες είναι πιο σημαντικοί στη διαμόρφωση του κόστους δανεισμού στην ίδια περίοδο.

The key aim of this study, is to empirically examine the process of the banking market integration within the euro area, as depicted in the process of convergence of the banking market interest rates (Cost of Bank Borrowing indicators) across the eurozone members. Moreover, this study focuses on the impact of the global financial crisis of 2008, as well as the impact of the euro area debt crisis on this process. Finally, it aims at empirically identifying the factors that underlie the process of convergence or divergence of the banking market interest rates across the countries of eurozone. The findings according to the results of the rolling bootstrap unit root tests on panel data, show that the global financial crisis stopped, or even in some cases reversed the process of convergence of the banking market interest rates across the eurozone members. Moreover, it is shown that the eurozone debt crisis that followed, had another one significant negative impact on this process. The study of the pass-through process of the monetary policy effects on the banking market interest rates through the impact of changes of the money market rates on the cost of borrowing indicators, showed that there was an increase on the divergence of this mechanism across the countries for the period of the crises. Following an econometric methodology, this result was explained by the divergent trends in the national macroeconomic conditions and the structural factors prevailing in the euro area. A particular emphasis was given, in order to assess the impact of the heterogeneity of sovereign risk across the countries, on explaining the divergence of the bank borrowing cost. Our results lead to an overall conclusion, suggesting that there is not any systematic and persistent relationship between sovereign risk and the dispersion of the cost of bank borrowing across the euro area members. A significant relationship of this mechanism, can only be observed for the turbulent periods of the 2007-9 world financial crisis and the subsequent euro area debt crisis, and only for the member states of the South, mostly affected by these incidents. However, the significance of this effect appeared to be decreasing, as we move further away from the period of the outburst of the eurozone debt crisis. The extraction and the analysis of the latent factors that drive the process of the cost of borrowing formation, highlighted the existence of different structural models that drive the movements of the cost of borrowing across the eurozone countries. Moreover, there is evidence for the existence of distinct groups of countries (Clusters) in eurozone, where the mechanism of banking market interest rate formation is more similar within them. The results obtained from the FAVAR estimation of the dynamic effects of the latent factors’ shocks on the cost of borrowing across the regions, showed significant heterogeneity between the Center and Periphery, regarding the structural models that drive the cost of borrowing indicators. For instance, concerning the period after the beginning of the crises, the factor of financial risk was the most significant in determining the levels of the cost of borrowing for the region of Periphery. On the other side, for the Center of Eurozone, macroeconomic factors seem to be most relevant in explaining the cost of borrowing for the same period.