Ο ρόλος των κινήτρων εργασίας και η επίδραση ψυχολογικών χαρακτηριστικών στη δια βίου μάθηση των εκπαιδευτικών Πρωτοβάθμιας και Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης

Abstract

Στόχος της παρούσας διατριβής είναι η διερεύνηση της μορφής παρακίνησης στην εργασία και ψυχολογικών χαρακτηριστικών και η σχέση τους με τη δια βίου μάθηση των εκπαιδευτικών Πρωτοβάθμιας και Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης και τους λόγους συμμετοχής στην επιμορφωτική διαδικασία. Στο πλαίσιο της συγκεκριμένης διατριβής πραγματοποιήθηκε αρχικά δευτερογενής έρευνα, ώστε να αποσαφηνιστούν έννοιες όπως επαγγελματική ανάπτυξη εκπαιδευτικών, παρακίνηση στην εργασία και άλλοι ψυχολογικοί παράγοντες όπως άγχος, κατάθλιψη, αυτοεκτίμηση και προσωπικότητα. Στη συνέχεια, πραγματοποιήθηκε πρωτογενής έρευνα στους εκπαιδευτικούς Πρωτοβάθμιας και Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης ανά την ελληνική επικράτεια με τη μορφή ερωτηματολογίου που διερευνούσε τις αντιλήψεις των ερωτώμενων για την επιμόρφωσή τους (αποτελεσματικότητα, επιμορφωτικές ανάγκες και λόγους συμμετοχής), την ικανοποίηση των τριών ψυχολογικών αναγκών (αυτονομία, επάρκεια και διαπροσωπικές σχέσεις) στην εργασία τους και τη μορφή παρακίνησης στην εργασία. Επίσης, διερευνούσε, όπως προαναφέρθηκε, το άγχος, την κατάθλιψη, τους τύπους προσωπικότητας, την αυτοεκτίμηση και τον βαθμό εμπλοκής στην εργασία. Συνολικά, 556 ερωτηματολόγια συμπληρώθηκαν. Επίσης, χρησιμοποιήθηκε η μέθοδος της συνέντευξης, όπου η ανάλυση των δεδομένων έγινε με τη μέθοδο ανάλυσης περιεχομένου. Οι κυριότερες μέθοδοι ανάλυσης που χρησιμοποιήθηκαν ήταν η ανάλυση αξιοπιστίας του ερωτηματολογίου, ο έλεγχος συγκρίσεων, η ανάλυση συσχετίσεων, η ανάλυση παλινδρόμησης και η επιβεβαιωτική παραγοντική ανάλυση τυχόν ευρέσεως αποδεκτού μοντέλου. Σύμφωνα με τα ερευνητικά αποτελέσματα, η συνολική ικανοποίηση των τριών ψυχολογικών αναγκών επηρεάζει την αυτόνομη παρακίνηση των εκπαιδευτικών στην εργασία και αυτή με τη σειρά της επηρεάζει τόσο τις αντιλήψεις για την αποτελεσματικότητα της επιμόρφωσης όσο και το συνολικό κίνητρο συμμετοχής στην επιμορφωτική διαδικασία. Από τα τρία είδη κινήτρων συμμετοχής στην επιμόρφωση, επηρεάζει περισσότερο το κίνητρο της επαγγελματικής ανάπτυξης. Το κίνητρο συμμετοχής επηρεάζεται τόσο από τις πρότερες αντιλήψεις που έχουν οι εκπαιδευτικοί για την αποτελεσματικότητα της επιμόρφωσης στην επαγγελματική ανάπτυξη και εξέλιξή τους, όσο και από τη μορφή παρακίνησης στην εργασία τους και την ικανοποίηση των τριών ψυχολογικών αναγκών στο χώρο εργασίας και ειδικότερα της αυτονομίας αφού η αίσθηση αυτονομίας είναι αυτή που σχετίζεται άμεσα με την αυτόνομη παρακίνηση. Βρέθηκε ότι: α) η αυτόνομη ή εσωτερική παρακίνηση στην εργασία συσχετίζεται με αρκετούς από τους υπό διερεύνηση παράγοντες, επηρεάζοντας τόσο το κίνητρο συμμετοχής στην επιμόρφωση και τις αντιλήψεις για την αποτελεσματικότητα της επιμόρφωσης όσο και την ικανοποίηση των τριών ψυχολογικών αναγκών, β) ο παράγοντας της εμπλοκής στην εργασία αποτελεί προβλεπτικό παράγοντα τόσο για την ικανοποίηση των τριών αναγκών, όσο και τον αυτοπροσδιορισμό των εκπαιδευτικών, ενώ συσχετίζεται θετικά με όλες τις μορφές της αυτόνομης παρακίνησης καθώς και με την ίδια. Επίσης, βρέθηκε θετική συσχέτιση μεταξύ του παράγοντα της εξωστρέφειας και της ικανοποίησης των τριών αναγκών, της αυτοεκτίμησης και του αυτοπροσδιορισμού των εκπαιδευτικών στον χώρο εργασίας τους και αρνητική συσχέτιση με την κατάθλιψη, ενώ η ευσυνειδησία συσχετίζεται θετικά με την αυτοεκτίμηση, τον αυτοπροσδιορισμό και την εσωτερική παρακίνηση ιδιαίτερα.

The aim of this dissertation is to investigate the form of work motivation, psychological characteristics and their relation to the lifelong learning of primary and secondary education teachers. It also investigates the reasons for participation in the reforming process. Thus, in the context of this dissertation, extensive secondary research was initially carried out to clarify concepts such as professional development of teachers, motivation at work as well as other psychological factors such as anxiety, depression, self-esteem and personality. Next, a primary survey was conducted among primary and secondary education teachers across the Greek territory in the form of a questionnaire exploring the perceptions of respondents concerning their training (effectiveness, training needs and motivation for participation to training courses), satisfaction of three psychological needs (autonomy, competence, interpersonal relationships) in their work and the form of work motivation. As noted above, anxiety, depression, personality types, self-esteem and work engagement are also investigated. Altogether, 556 questionnaires were completed. The interview method was used and data analysis was conducted using the content analysis method. The main methods of analysis used were the questionnaire reliability analysis, comparison analysis, correlation analysis, regression analysis, and confirmatory factor analysis of any neatly accepted model. According to the research results, the overall satisfaction of the three psychological needs affects the autonomy motivation of teachers to work and this in turn influences both the perceptions of the effectiveness of the training and the motivation for participation in the training process, the most important reason being that of professional development. The motivation for participation is also influenced by the teachers' previous perceptions about the effectiveness of training in professional development and their career development, as well as the form of motivation in their work and the satisfaction of the three psychological needs in the workplace and in particular of autonomy, since the sense of autonomy is related directly to autonomy motivation. It has also been found that: a) autonomous or intrinsic motivation at work influences several of the factors under investigation, affecting both the motivation to participate in training, the perceptions of the effectiveness of the training and the satisfaction of the three psychological needs; b) the work engagement is a predictive factor both for the satisfaction of the three needs and the self-determination of the teachers, and it is positively correlated with all forms of autonomous motivation as well. Α positive correlation was found between the factor of extroversion and the satisfaction of the three psychological needs, self-esteem and self-determination of teachers in the workplace and negative correlation with depression. Conscientiousness is positively correlated with self-esteem, self-determination and work engagement.