Φορεσιές -«παραδοσιακές στολές»- της περιοχής της Φλώρινας : τυπολογία και οι διαφοροποιήσεις τους μέσα από τη διερεύνηση αρχειακού υλικού. Μια πρόταση για την εκπαιδευτική τους αξιοποίηση.

Abstract

Η παραδοσιακή φορεσιά αποτελεί κοινωνικό φαινόμενο που θα πρέπει να μελετηθεί ενταγμένο μέσα στις ιστορικές του διαστάσεις και στο συγκεκριμένο πολιτισμικό περιβάλλον όπου γεννήθηκε και εξελίχθηκε. Η διερεύνηση της τυπολογίας της παραδοσιακής φορεσιάς συμπλέκεται τόσο με τις ποικίλες λειτουργίες της κάθε φορεσιάς, όσο και με τις αλλαγές που υφίσταται αυτή μέσα στο χρόνο. Οι αλλαγές που παρατηρούνται στον τρόπο ένδυσης των παραδοσιακών κοινωνιών είναι ενδεικτικές του τρόπου με τον οποίο ενσωματώνει ο παραδοσιακός πολιτισμός τα εκάστοτε καινούρια στοιχεία, που στην περίπτωση της φορεσιάς, εξαρτώνται κυρίως από την επαφή της παραδοσιακής κοινωνίας του χωριού με τoν αστικό τρόπο ζωής. Ένα δεύτερο χαρακτηριστικό είναι ότι η παραδοσιακή φορεσιά και κάθε αλλαγή της πρέπει να επικυρωθούν από το σύνολο, την κοινότητα, δηλαδή την κοινωνία. Ο παραδοσιακός ενδυματολογικός κώδικας εκτός από την πρακτική λειτουργία που επιτελεί – να προστατεύει δηλαδή από το κρύο, τη ζέστη κ.λπ. – είναι παράλληλα και ένα «σημάδι», ένα σύμβολο. Κατά τον τρόπο αυτό, η παραδοσιακή φορεσιά κάθε τόπου αποκτά συγκεκριμένη και σταθερή σημασία για την κοινωνική ομάδα που τη φέρει (εθνοτική, τοπική, ηλικιακή, ταξική) καθώς αναφέρεται σε κάτι που υπερβαίνει την ίδια της τη φύση ως αντικείμενο: ανεξάρτητα από τη θέληση αυτού που τη φορούσε, δήλωνε με τα χρώματά της, τα στολίδια της ή τα κεντίδια της τον τόπο καταγωγής, την ηλικία, την κοινωνική κατάσταση κ.ά. Όσο πιο αυτάρκης και κλειστή ήταν μια κοινωνία, τόσο πιο εύκολα λειτουργούσε το συμβολικό σύστημα της φορεσιάς σε όλη του την ποικιλία. Η συγκεκριμένη ερευνητική προσπάθεια επικεντρώνεται στη διερεύνηση της γυναικείας, παραδοσιακής φορεσιάς της περιοχής της Φλώρινας, από τα τέλη του 19ου αιώνα έως σήμερα. Οι φορεσιές μελετώνται εξελικτικά, μέσα από τη γενικότερη ιστορία του ενδύματος. Η συλλογή πρωτογενούς λαογραφικού υλικού και οι οπτικές αφηγήσεις ζωντανεύουν βιώματα και μνήμες όλου αυτού του χρόνου. Μέσα από την καταγραφή της τυπολογίας των φορεσιών, αναδεικνύονται οι επιμέρους διαφοροποιήσεις στον ενδυματολογικό κώδικα και αποτυπώνεται η ταυτότητα της εκάστοτε κοινότητας που διερευνάται. Ταυτόχρονα, τα υλικά κατάλοιπα και το αρχειακό υλικό προσεγγίζονται ανθρωποκεντρικά, με αποτέλεσμα να διαφαίνονται όλες οι πτυχές της ανθρώπινης δραστηριότητας και αποτελούν πηγή γνώσης για την τοπική ιστορία και την εθνογραφική έρευνα, όπως και μοχλό δημιουργικής, εκπαιδευτικής δραστηριότητας.