Το θεσμικό πλαίσιο αναγνώρισης των εσόδων και η χειραγώγηση των κερδών

Abstract

Η παρούσα διπλωματική εργασία διαπραγματεύεται το φαινόμενο της χειραγώγησης των κερδών ή αλλιώς του «earnings management», όπως είναι γνωστό στην διεθνή βιβλιογραφία. Η χειραγώγηση των κερδών είναι ένα ιδιαίτερα διαδεδομένο φαινόμενο, το οποίο έχει προκαλέσει κλονισμό της εμπιστοσύνης των διεθνών αγορών ως προς την αξιοπιστία των πληροφοριών που παρέχονται στις χρηματοοικονομικές καταστάσεις των επιχειρήσεων. Το σύγχρονο οικονομικό περιβάλλον χαρακτηρίζεται από έντονους ρυθμούς ανάπτυξης και μεταβλητότητας, γεγονός το οποίο έχει δημιουργήσει τεράστιο ανταγωνισμό μεταξύ των επιχειρήσεων. Η οικονομική κρίση, οι συνεχώς αυξανόμενες υποχρεώσεις και οι υψηλές απαιτήσεις της κεφαλαιαγοράς έχουν οδηγήσει τις επιχειρήσεις σε χρήση πρακτικών που συμβάλλουν στην παρουσίαση μίας καλής εικόνας της οικονομικής τους θέσης, χωρίς ωστόσο να ανταποκρίνεται σε αυτήν που είναι πραγματικά. Οι επιχειρήσεις κάνουν χρήση συγκεκριμένων μεθόδων, που αν και δεν παραβαίνουν τις λογιστικές αρχές και τους κανονισμούς, είναι παράνομες από κάθε άποψη ηθικής καθώς παραπλανούν το επενδυτικό κοινό. Στην παρούσα εργασία περιγράφεται το φαινόμενο της χειραγώγησης των κερδών, γίνεται διαχωρισμός από τα φαινόμενα διάπραξης απάτης στις χρηματοοικονομικές καταστάσεις, παρουσιάζονται τα κίνητρα, οι μέθοδοι και οι τεχνικές καθώς και οι συνέπειες του φαινομένου αυτού. Όσον αφορά τα κίνητρα, επισημαίνεται πως ποικίλλουν και μπορεί να σχετίζονται με τις απαιτήσεις της κεφαλαιαγοράς ή με άλλες πιέσεις από το εξωτερικό περιβάλλον, από απαιτήσεις που δημιουργούνται από την ίδια την επιχείρηση και το ρυθμιστικό πλαίσιο λειτουργίας της, αλλά και από προσωπικές φιλοδοξίες των ανωτάτων στελεχών της. Οι στρατηγικές που χρησιμοποιούνται για την αλλοίωση των χρηματοοικονομικών καταστάσεων εξαρτώνται από τους εκάστοτε στόχους των διοικητικών στελεχών. Η εκτεταμένη χρήση τέτοιου είδους πρακτικών δεν είναι εύκολο να παραμείνει κρυφή για πολύ καιρό, συνεπώς όταν η αλήθεια αποκαλύπτεται οι επιπτώσεις της χειραγώγησης των κερδών είναι ολέθριες. Υπάρχουν πολλά παραδείγματα διεθνών και εγχώριων εταιρειών οι οποίες ακολουθούσαν παραπλανητικές και παράνομες πρακτικές και όταν υπέκυψαν στην αντίληψη των ελεγκτικών μηχανισμών, κατέρρευσαν προκαλώντας αναταραχή στις χρηματαγορές. Στην εργασία αυτή, αναλύονται δύο περιπτώσεις τέτοιων εταιρειών, της εταιρείας παροχής φυσικού αερίου Enron και της ασφαλιστικής εταιρείας Ασπίς Πρόνοια. Στόχος μέσα από την μελέτη των προαναφερθέντων περιπτώσεων, είναι η ανάδειξη των τεχνικών χειραγώγησης των κερδών αλλά και των πρακτικών διάπραξης απάτης που εφαρμόστηκαν, σε σύγκριση με το νομοθετικό πλαίσιο που διέπει την αναγνώριση και την αποτίμηση των εσόδων των οικονομικών οντοτήτων.