Η γλωσσική ανάπτυξη ενός παιδιού στο φάσμα του αυτισμού και η ενίσχυση της μέσα απο δημιουργικές δραστηριότητες παιχνιδιού.

Abstract

Το θέμα μελέτης ήταν η γλωσσική ανάπτυξη ενός παιδιού με αυτισμό μέσα από δημιουργικές δραστηριότητες παιχνιδιού. Το θέμα αυτό ήταν αποτέλεσμα δικής μου έμπνευσης καθώς και της καθηγήτριάς μου και προέκυψε μετά από κοινή συζήτηση. Επίσης, ήταν ένα θέμα που άγγιζε τα προσωπικά μου ενδιαφέροντα ως εκπαιδευτικού και ειδικότερα το προσωπικό μου ενδιαφέρον για την διαταραχή αυτιστικού φάσματος σε παιδιά προσχολικής εκπαίδευσης καθώς και για την εξέλιξη της γλωσσικής τους ανάπτυξης. Το θέμα διερευνήθηκε μέσα από δύο πτυχές: α) βιβλιογραφικά και β) μέσα από την διεξαγωγή έρευνας σε παιδί με αυτισμό που φοιτούσε σε Ειδικό Νηπιαγωγείο στο νομό Θεσσαλονίκης. Αρχικά, συγκεντρώθηκαν στοιχεία μέσα από συζητήσεις με τους γονείς και την παιδαγωγό της τάξης για το φύλο, την διάγνωση καθώς και το επίπεδο του παιδιού. Αναλύθηκε ο σκοπός της έρευνας και οι γονείς συναίνεσαν να συμμετέχει το παιδί σε αυτή. Στην συνέχεια, εστίασα μέσα από παρατήρηση στην τάξη στις αντιδράσεις, στον τρόπο συμπεριφοράς, στον τρόπο που παίζει και επικοινωνεί με άλλα παιδιά, στις προτιμήσεις του, στις ικανότητές του καθώς και στα δυνατά και αδύνατα σημεία του. Στην πορεία, για να αξιολογήσω το επίπεδο του παιδιού χορήγησα τρία είδη σταθμισμένων ψυχομετρικών εργαλείων: α) το Raven Test (μη λεκτική κλίμακα) μέσα από το οποίο μελετήθηκε η νοημοσύνη του παιδιού καθώς και η ικανότητά του να εξάγει συμπεράσματα σε οπτικοχωρικό πλαίσιο. β) το Dviq Test μέσα από το οποίο ελέγχτηκε η γλωσσική νοημοσύνη καθώς και ο βαθμός κατανόησης του παιδιού μέσα από εικόνες σχετικά με τις Μεταγλωσσικές Έννοιες και την Μορφολογία – Σύνταξη. γ) τo Peabody Picture Vocabulary Test μέσα από το οποίο ερευνήθηκε το δεκτικό-προσληπτικό λεξιλόγιο και ειδικότερα εκτιμήθηκε η ακουστική αντίληψη, κατανόηση και έμμεση γλωσσική ικανότητα και έκφραση μέσω υπόδειξης της σωστής εικόνας που αναπαριστούσε τη λέξη που άκουγε το παιδί. Τα τεστ αυτά χορηγήθηκαν ως αρχική αξιολόγηση και με βάση τα αποτελέσματα και τις ανάγκες του παιδιού σχεδιάστηκε και εφαρμόστηκε ένα θεραπευτικό και εκπαιδευτικό πρόγραμμα με τίτλο: την γνωριμία με τα βασικά συναισθήματα (χαρά, λύπη και θυμό). Το πρόγραμμα αυτό στόχευε στην ανίχνευση, ενίσχυση και βελτίωση της λεκτικής ή μη γλωσσικής ικανότητας του παιδιού, στην εξοικείωση μέσα από την ενασχόληση με ποικίλα είδη παιχνιδιού όπως: συμβολικό, ψυχοκινητικό, γλωσσικό, επιτραπέζιο, παιχνίδι για έκφραση συναισθημάτων, θεατρικό, παιχνίδι στον καθρέφτη και μιμητικό. Τα γνωστικά αντικείμενα που ενισχύθηκαν ήταν : η γλώσσα (προφορική επικοινωνία και έκφραση και η ανάγνωση μέσα από προτάσεις), τα μαθηματικά καθώς η δημιουργία και έκφραση (εικαστικά, μουσική και δραματική τέχνη και το παιχνίδι). Η διάρκεια του προγράμματος ήταν 8 εβδομάδες και η παρέμβαση ήταν τρεις φορές την εβδομάδα. Μετά την ολοκλήρωση του προγράμματος έγινε χορήγηση των εργαλείων αξιολόγησης και διαπιστώθηκε η αποτελεσματικότητα της θεραπευτικής και εκπαιδευτικής δράσης. Ειδικότερα, λαμβάνοντας υπόψη την διάγνωση του παιδιού (αυτισμό) διαπιστώθηκε ότι στο τεστ raven το παιδί είχε οριακή νοημοσύνη και υπήρχε μικρή βελτίωση μεταξύ των δύο φάσεων (αρχικής και τελικής αξιολόγησης – σκορ 13 και 15). Στο τεστ Dviq στις μεταγλωσσικές έννοιες μεταξύ τριών φάσεων (αρχικής, τελικής και φάση επαναξιολόγησης - follow up) παρατηρείται ότι το σκορ του παιδιού αρχικά αντιστοιχεί σε ηλικία 6 ετών, αργότερα πάνω από 6 ετών και φάση επαναξιολόγησης πάνω από 6 ετών. Δηλαδή ανάμεσα στις τρεις φάσεις έχουμε ανοδική πορεία από την αρχική στην τελική αξιολόγηση και στην επαναξιολόγηση μικρή πτώση χωρίς να υπάρχει διαφορά (17, 20 και 18). Στην μορφολογία σύνταξη μεταξύ τριών φάσεων (αρχικής, τελικής και φάση επαναξιολόγησης - follow up) παρατηρείται ότι το σκορ κυμαίνεται ανοδικά δηλαδή (19, 22 και 23 που αντιστοιχούν σε ηλικίες 5 ετών, 6 ετών και πάνω από 6 ετών). Στο PPVT τεστ παρατηρείται ότι από την αρχική (87 μηνών) στην τελική αξιολόγηση (89 μηνών) υπάρχει μικρή ανοδική πορεία (σκορ 57 – εκατοστημόριο 1, σκορ 76 – 5 εκατοστημόριο) δηλαδή από το κάτω από το μέσο όρο ανεβήκαμε στα κατώτερα όρια με βάση την νόρμα που αντιστοιχεί στην ηλικία του παιδιού. Ενώ, από την τελική αξιολόγηση στην επαναξιολόγηση με διάστημα 2.5 μηνών έχουμε πτωτική πορεία (σκορ 64 -1 εκατοστημόριο). Παρ’όλα αυτά η θεραπευτική παρέμβαση θεωρείται επιτυχημένη διότι οι στόχοι επιτεύχθηκαν το παιδί εξοικειώθηκε με τα βασικά συναισθήματα (χαρά, λύπη και θυμό), τα αναγνώρισε μέσα από εικόνες emoji, ρεαλιστικές φωτογραφίες και προσωπικές, έμαθε τραγούδια, διάβασε και δημιούργησε παραμύθια, κατασκεύασε και έπαιξε με τις κούκλες μαριονέτες των συναισθημάτων, γνώρισε διάφορα είδη παιχνιδιών και εξελίχθηκε στον τρόπο παιξίματος, έμαθε να συνεργάζεται, να υπακούει σε κανόνες, να τηρεί οδηγίες, να περιμένει την σειρά του, εξάσκησε την μνήμη και την συγκέντρωσή του, εμπλούτισε το λεξιλόγιό του, προσπάθησε να διαβάσει με βοήθεια και λεκτική καθοδήγηση λέξεις των συναισθημάτων, εκφράστηκε με λεκτικό και μη τρόπο (ζωγραφική, μουσική, χορό κλπ) και έμαθε να διαχειρίζεται τα συναισθήματά του. Καλλιέργησε την δημιουργικότητά του, την φαντασία του, χρησιμοποίησε χαρούμενα και λυπημένα χρώματα στις ζωγραφιές του και τα διέκρινε. Τέλος, η παρέμβαση παιχνιδιού σε ένα παιδί με αυτισμό με οριακή νοημοσύνη με δυσκολίες στην έκφραση, στην επικοινωνία, στην συγκέντρωση, στην διαχείριση των συναισθημάτων αλλά με ισχυρή αντίληψη, κατανόηση, μνήμη, καλλιτεχνική έκφραση (ζωγραφική, χορός) ήταν ιδιαίτερα επιτυχημένη διότι βοήθησε το παιδί να αναπτύξει και να εμπλουτίσει το λεξιλόγιό του, βελτίωσε την ικανότητα συγκέντρώσης του, την κατανόησή του, την έκφραση του μέσα από οπτικό υλικό και με λεκτική καθοδήγηση, του δίδαξε τον τρόπο να παίζει, να τηρεί τους κανόνες, να επικοινωνεί έμμεσα και άμεσα με τους άλλους και να διασκεδάζει με κάθε τρόπο.