Η αυτονομία των σχολικών διευθυντών - ηγετών στην ελληνική δευτεροβάθμια εκπαίδευση: οι απόψεις των σχολικών διευθυντών - ηγετών

Abstract

Η παρούσα εργασία επιδίωξε να ερευνήσει τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά και τα υφιστάμενα επίπεδα επαγγελματικής αυτονομίας των σχολικών διευθυντών Β/θμιας εκπαίδευσης σε τέσσερις βασικούς τομείς του έργου τους: α) τη διδασκαλία και αξιολόγηση, β) τη λειτουργία του σχολείου, γ) την επαγγελματική ανάπτυξη και δ) την ανάπτυξη προγραμμάτων σπουδών, σύμφωνα με την Κλίμακα Επαγγελματικής Αυτονομίας Εκπαιδευτικού (Teacher Work-Autonomy Scale – TWA) του Friedman (1999). Ταυτόχρονα, η εργασία επιχείρησε να εξετάσει τυχόν εξαρτήσεις των υφιστάμενων επιπέδων αυτονομίας των σχολικών ηγετών στους ως άνω βασικούς τομείς του έργου τους με τα δημογραφικά χαρακτηριστικά τους (φύλο, ηλικία, πρόσθετες σπουδές, τύπος της σχολικής μονάδας κ.α.). Η μεθοδολογική προσέγγιση που ακολουθήθηκε αφορούσε το συνδυασμό αρχικά μίας ποιοτικής (μέσω ημιδομημένων συνεντεύξεων) έρευνας και μεταγενέστερα μίας ποσοτικής έρευνας στην οποία δημιουργήθηκε ερωτηματολόγιο τόσο με ερωτήματα που προέκυψαν από την ποιοτική έρευνα όσο και με την ενσωμάτωση της κλίμακας TWA. Στην ποιοτική έρευνα συμμετείχαν συνολικά 10 σχολικοί διευθυντές από τις περιφέρειες Δυτικής και Κεντρικής Μακεδονίας, ενώ αντίστοιχα στην ποσοτική έρευνα που ακολούθησε συμμετείχαν συνολικά 68 σχολικοί διευθυντές από τουλάχιστον 16 περιφερειακές ενότητες της ελληνικής επικράτειας. Τα αποτελέσματα των συνδυασμένων ερευνών έδειξαν ότι οι σχολικοί διευθυντές συμμετέχουν σε πολύ μεγάλο βαθμό σε Άτυπα Δίκτυα Πληροφόρησης που δημιουργούν μεταξύ τους, προκειμένου να αντιμετωπίζουν τα εμπόδια (πολυνομία, γραφειοκρατία, αδυναμία υλοποίησης αυτόνομων δράσεων εντός σχολείου κ.α.) που περιορίζουν την αυτονομία τους. Ταυτόχρονα, όμως, φάνηκαν ιδιαίτερα δυσαρεστημένοι με το ζήτημα της οικονομικής πολιτικής προς τα σχολεία, δηλώνοντας στην πλειοψηφία τους πρόθυμοι να ανταποκριθούν στην εξ’ ολοκλήρου οικονομική διαχείριση του σχολείου τους με αντίστοιχα αυξημένη λογοδοσία. Οι σχολικοί διευθυντές διαθέτουν υψηλά επίπεδα αυτονομίας σε ζητήματα διδασκαλίας και αξιολόγησης και μέτρια αντίστοιχα επίπεδα στους υπόλοιπους βασικούς τομείς του έργου τους, γεγονός που πιθανόν υποδηλώνει ότι αισθάνονται μία σχετική αυτονομία στους υπόλοιπους τομείς. Επίσης, οι διευθυντές επιθυμούν όπως φάνηκε σε αρκετά, πρακτικά κυρίως, ζητήματα μεγαλύτερη αυτονομία. Τέλος, προέκυψαν στατιστικά σημαντικές διαφορές στα επίπεδα της υφιστάμενης επαγγελματικής αυτονομίας των σχολικών διευθυντών τόσο σε ζητήματα Διδασκαλίας και Αξιολόγησης για το Φύλο και τον Τύπο Σχολικής Μονάδας όσο και σε ζητήματα Επαγγελματικής Ανάπτυξης για το Μέγεθος του Σχολείου και τα Έτη Υπηρεσίας του Διευθυντή.

The present work sought to investigate the specific characteristics and the existing levels of secondary education school principals’ – leaders’ professional autonomy in four main areas of their work: (a) student teaching and assessment; (b) school mode of operating; (c) staff development and d) curriculum development, according to Friedman's Teacher Work-Autonomy Scale (TWA) (1999). At the same time, the present work attempted to examine any dependencies of the existing levels of school leaders' autonomy on the above-mentioned key areas of their work with their demographic characteristics (gender, age, additional education, type of school, etc.). The chosen methodological approach included a combination of an initial qualitative research (with semi-structured interviews) and a consecutive quantitative survey, in which a questionnaire was created both with queries arising from the qualitative research and the integration of the TWA scale. A total of 10 school principals from the regions of Western and Central Macedonia participated in the qualitative research, while a total of 68 school principals from at least 16 regional units of the Greek territory participated respectively in the quantitative survey that followed. The results of this combined research have shown that school principals are very much involved in Informal Information Networks which they create among themselves in order to address the barriers (legislative complexity, bureaucracy, lack of implementation of autonomous actions within school, etc.) that limit their autonomy. At the same time, however, they have been particularly dissatisfied with the economic policy towards schools, stating in their majority that they are willing to fully involved and respond to the overall financial management of their school with correspondingly increased accountability. School principals have high levels of autonomy in student teaching and assessment issues and moderate levels in the other three key areas of their work, which probably suggests that they feel relative autonomous in these areas. Also, as it has been shown, school principals express a desire for greater autonomy especially in practical issues. Finally, statistically significant differences have shown in the existing levels of school principals’ professional autonomy in Student Teaching and Assessment issues for both Gender and Type of School Unit and in Staff Development Issues for School Size and Years of Service as a School Principal.