Η κρίση των Ιμίων και η Κρίση των πυραύλων της Κούβας: συγκριτική ανάλυση: διδάγματα στο επίπεδο θεωριών απόφασης: η επίδραση της κρίσης του 1996 στη διαχείριση κρίσεων από πλευράς Ελλάδος αλλά και στη διαμόρφωση του στρατηγικού της δόγματος

Abstract

Τον Οκτώβριο του 1962 εκτυλίχθηκε η κρίση των πυραύλων της Κούβας, μεταξύ των ΗΠΑ και της Σοβιετικής Ένωσης. Η αντιπαράθεση μεταξύ των δύο υπερδυνάμεων, η οποία διήρκησε 13 ημέρες, αποτέλεσε ίσως την πιο επικίνδυνη περίοδο του Ψυχρού πολέμου, καθώς για πρώτη φορά μετά την Χιροσίμα και το Ναγκασάκι, η διεθνής κοινωνία αντιμετώπισε την ολοκληρωτική απειλή ενός θερμοπυρηνικού πολέμου, ο οποίος θα είχε καταστροφικές συνέπειες, όχι μόνο για τις δύο αντιμαχόμενες πλευρές, αλλά και για ολόκληρο τον κόσμο. Κατά τη διάρκεια της κρίσης, η οποία προκλήθηκε από την απόφαση του σοβιετικού ηγέτη Khrushchev να τοποθετήσει πυρηνικά όπλα στην Κούβα, σε πολύ μικρή απόσταση από τις ανατολικές ακτές των ΗΠΑ, είχαν δημιουργηθεί οι κατάλληλες συνθήκες, προκειμένου η κατάσταση να κλιμακωθεί ταχύτατα και να ακολουθήσει ένα ασταμάτητο σπειροειδές τρόμου με τελικό αποτέλεσμα τον πυρηνικό εφιάλτη. Οι ΗΠΑ βγήκαν νικητές από την κρίση των πυραύλων της Κούβας, καθώς στο τέλος ο Khrushchev αναγκάστηκε να αποσύρει τους πυρηνικούς πυραύλους από την Κούβα. Η επιτυχία των ΗΠΑ βασίστηκε όχι μόνο στις αποφάσεις του Προέδρου των ΗΠΑ, αλλά και στη λειτουργία της ομάδας του, που ανέλαβε το φορτίο της διαχείρισης της κρίσης. Αναφορικά με την ελληνοτουρκική κρίση των Ιμίων, η πολιτική κατάσταση στο εσωτερικό και των δύο χωρών λίγο πριν ξεσπάσει η κρίση, αλλά κυρίως οι χειρισμοί εκ μέρους της ελληνικής πλευράς τόσο πριν όσο και κατά την εξέλιξη της κρίσης, είχαν ως απότοκο την κατάληψη για πρώτη φορά μετά τον Β’ΠΠ ελληνικού εδάφους από ξένο στρατιωτικό τμήμα. Καθώς η κρίση των Ιμίων του 1996 έληγε σε πολιτικό και στρατιωτικό επίπεδο, η Τουρκία κατάφερε να διατηρήσει στο προσκήνιο το ζήτημα της κυριαρχίας όχι μόνο των δύο βραχονησίδων αλλά και πολλών άλλων, γνωστό ως θέμα των γκρίζων ζωνών. Επιπλέον το γόητρο της Ελλάδας δέχθηκε ένα σημαντικό πλήγμα, καθώς η χώρα φάνηκε ότι δεν ήταν σε θέση να προστατεύσει την εδαφική της κυριαρχία. Μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας υφίσταται μια δυαδική σχέση στο περιφερειακό σύστημα της ΝΑ Μεσογείου, την οποία χαρακτηρίζει ιστορικά ο έντονος ανταγωνισμός. Καθώς «η ισχύς αντιμετωπίζεται μόνο με ισχύ και συμφωνίες γίνονται μόνο στη βάση ισορροπίας ισχύος» , στην περίπτωση των Ιμίων φάνηκε ότι υποτιμήθηκαν οι ελληνικές δυνατότητες όχι μόνο από την τουρκική πλευρά, αλλά πιθανώς και από όσους χειρίστηκαν την κρίση εκ μέρους της Ελλάδας. Εκ πρώτης όψεως, οι δύο κρίσεις διαφέρουν, καθώς τα μεγέθη ισχύος των δύο υπερδυνάμεων δεν είναι δυνατό να συγκριθούν με τα αντίστοιχα της Ελλάδας και της Τουρκίας (στρατιωτική ισχύς, πολιτική επιρροή σε συμμάχους, κατοχή θερμοπυρηνικών όπλων). Παρά ταύτα, κρίνεται σκόπιμη η εξέταση μέσα από της μικροθεωρίες του κλάδου των Θεωριών απόφασης, της διαδικασίας λήψης αποφάσεων που ακολουθήθηκε στις δύο περιπτώσεις. Καθώς δεν υπάρχουν «χρυσοί κανόνες» οι οποίοι εάν τηρηθούν θα οδηγήσουν στη λήψη ορθής απόφασης, μέσα από τα λάθη που έγιναν πρωτίστως κατά τη διάρκεια της ελληνοτουρκικής κρίσης και δευτερευόντως στην κρίση των πυραύλων της Κούβας, είναι δυνατό να εξαχθούν σημαντικά διδάγματα για το μέλλον.